Dự thảo Luật Cán bộ: Sẽ dùng phần mềm đánh giá KPI công chức để tránh cảm tính

Chính phủ đã trình Quốc hội dự thảo Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi), trong đó đề xuất việc đánh giá công chức dựa trên kết quả, sản phẩm công việc theo vị trí việc làm, mức độ đáp ứng yêu cầu công việc và đạo đức công vụ. Kết quả làm việc sẽ được đo lường qua số lượng, chất lượng và tiến độ sản phẩm (Key Performance Indicator - KPI).

Ông Nguyễn Quang Dũng, Vụ trưởng Vụ Công chức - Viên chức (Bộ Nội vụ), cho biết hiện nay việc đánh giá công chức còn mang tính hình thức, khi phần lớn công chức được xếp loại "hoàn thành tốt nhiệm vụ". Trong khi đó, khu vực tư nhân đã áp dụng KPI từ lâu nhờ khả năng đo lường và lượng hóa công việc một cách minh bạch.

"Việc xây dựng KPI trong khu vực công khó hơn vì tính chất công việc hành chính khó đo đếm" ông Dũng nhận xét. Ông lấy ví dụ, cán bộ tiếp dân tại trung tâm hành chính có thể đo hiệu quả bằng số lượng hồ sơ xử lý, nhưng cán bộ xây dựng chính sách lại khó định lượng vì đặc thù công việc dài hạn. Do đó, đánh giá KPI trong khu vực công cần kết hợp giữa định lượng và định tính, bao gồm: tiến độ xử lý, chất lượng văn bản và mức độ hài lòng của người dân.

Theo ông Dũng, việc xây dựng bộ tiêu chí KPI phù hợp với đặc thù từng vị trí việc làm sẽ do người đứng đầu đơn vị xác định và thực hiện theo từng lộ trình. Bộ Nội vụ sẽ thí điểm ở các đơn vị đủ điều kiện, có sự hỗ trợ của phần mềm theo dõi tiến độ công việc. Sau khi Luật được thông qua, Chính phủ sẽ ban hành nghị định hướng dẫn chi tiết về quy trình, tiêu chí và lộ trình đánh giá công chức dựa trên KPI.

Hiện nay, nhiều phần mềm đánh giá KPI đang được sử dụng trong khu vực doanh nghiệp tại Việt Nam, và một số phần mềm có thể được điều chỉnh để áp dụng vào lĩnh vực công vụ.

Khánh Hòa là địa phương tiên phong khi chính thức áp dụng KPI trên toàn hệ thống chính trị từ ngày 1/4/2025, sau một thời gian thí điểm. Tỉnh đặt mục tiêu đổi mới phương pháp quản lý, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, tinh giản biên chế dựa trên hiệu quả công việc và loại bỏ tư duy "biên chế suốt đời". Quy trình thực hiện bao gồm việc công chức tự ghi nhận công việc, lãnh đạo đánh giá dựa trên dữ liệu phần mềm và nhận xét trực tiếp.

KPI giúp loại bỏ công chức yếu kém

Đại biểu Trịnh Xuân An, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội, cho rằng nền công vụ hiện nay vẫn nặng tính chức nghiệp, thiếu cơ chế linh hoạt để loại bỏ những công chức yếu kém. Tình trạng "chỉ vào, không ra", "sáng cắp ô đi, chiều cắp ô về", hay "làm trung bình vẫn thăng tiến đều" vẫn còn phổ biến.

Theo ông An, nguyên nhân chính là do chưa có một hệ thống đánh giá hiệu quả công việc thực chất. "Nếu nền công vụ không có hệ thống đánh giá rõ ràng, minh bạch, sẽ rất khó phát hiện và phát triển người giỏi, đồng thời cũng không thể loại bỏ được người không đáp ứng yêu cầu," ông nói.

Ông An cho rằng áp dụng hệ thống KPI là một giải pháp căn cơ, phù hợp với xu thế quản trị hiện đại, đồng thời đã được khu vực tư nhân triển khai từ lâu với hiệu quả rõ rệt. Ông nhận định: "Thời điểm hiện nay là phù hợp để từng bước đưa KPI vào đánh giá công chức."

Đại biểu An nhấn mạnh rằng người đứng đầu đơn vị cần đóng vai trò quyết định trong việc xây dựng hệ thống KPI. Chính họ là người hiểu rõ đặc thù công việc và năng lực của cấp dưới, đồng thời chịu trách nhiệm thiết kế KPI dựa trên ba yếu tố: kết quả công việc, sản phẩm đầu ra và đạo đức công vụ. Ngoài khối lượng công việc, KPI cũng cần phản ánh chất lượng thực hiện và chuẩn mực hành chính của từng vị trí, từng lĩnh vực.

Tuy nhiên, ông cũng lưu ý không thể xây dựng KPI theo kiểu máy móc, rập khuôn. Hệ thống tiêu chí cần được thiết kế linh hoạt, phù hợp với đặc thù từng ngành, cấp và địa phương. Ông đề xuất Chính phủ ban hành một nghị định khung hướng dẫn chung, để các bộ, ngành và địa phương tự triển khai hệ thống KPI phù hợp với thực tế.

Sau khi hệ thống KPI được hoàn thiện, người đứng đầu đơn vị cần đánh giá cấp dưới định kỳ hàng tháng, quý và năm. Việc thực hiện đánh giá này cũng sẽ trở thành một KPI của người lãnh đạo. "Nếu người quản lý thiếu khách quan, duy ý chí, đánh giá mang tính hình thức, thì sẽ bị phản ánh ngay qua kết quả không đạt KPI," ông An nhấn mạnh.

KPI cần gắn với sự sáng tạo và hài lòng của người dân

Đại biểu Hà Sỹ Đồng, nguyên Quyền Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị, cho rằng áp dụng KPI là bước tiến lớn trong việc lượng hóa tiêu chuẩn, chất lượng và tinh thần trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức. Ông nhấn mạnh, cách làm này sẽ góp phần khắc phục tình trạng "công chức suốt đời" - tức vào được bộ máy thì khó bị loại bỏ, dù hiệu quả công việc thấp.

Ông Đồng nhận định rằng KPI cần được gắn với mức độ hài lòng của người dân, doanh nghiệp, cũng như năng lực phối hợp giữa các cơ quan, phòng ban. "Hiện nay thời hạn xử lý hồ sơ đã được số hóa công khai. Việc giải quyết thủ tục nhanh hay chậm chính là căn cứ để đánh giá hiệu quả làm việc của công chức, nhất là trong các lĩnh vực nhạy cảm như đất đai, môi trường, đầu tư và kinh doanh," ông nói.

Để tránh đánh giá máy móc, ông Đồng cho rằng KPI phải lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm. Một công chức dù hoàn thành đúng công việc được giao, nhưng nếu liên tục bị người dân và doanh nghiệp phản hồi tiêu cực, thì rõ ràng hiệu quả công việc chưa đạt yêu cầu - từ chất lượng xử lý đến thái độ phục vụ.

Ông cũng đề xuất đưa tiêu chí "dám nghĩ, dám làm" vào hệ thống KPI nhằm khuyến khích đổi mới, sáng tạo. Theo ông, tiêu chí này không nhất thiết phải là đầu việc cụ thể, nhưng người đứng đầu cần có cách ghi nhận, chấm điểm và khen thưởng những người có sáng kiến, cải tiến cách làm, tạo ra hiệu quả rõ rệt.

Ông đưa ra ví dụ, cán bộ ngành thuế không chỉ cần thu đúng, thu đủ, mà còn phải hỗ trợ, giải thích chính sách cho người dân và doanh nghiệp. Tương tự, cán bộ hải quan cần được đánh giá không chỉ dựa trên số lượng hồ sơ xử lý, mà còn ở mức độ hỗ trợ doanh nghiệp, thái độ phục vụ và khả năng giảm bớt chi phí thời gian, thủ tục.

"Những tiêu chí như vậy có thể được lượng hóa thông qua khảo sát, đánh giá sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp. Nếu người dân không hài lòng, tức là cán bộ đó chưa hoàn thành KPI," ông Đồng nhấn mạnh, đồng thời đề xuất công khai kết quả khảo sát để làm căn cứ đánh giá công chức hàng năm.