Chủ tịch UBND tỉnh giữ vai trò trung tâm trong mô hình chính quyền 2 cấp

Tại Hội nghị tập huấn toàn quốc tổ chức chiều 14/6, Bộ trưởng Bộ Nội vụ đã nhấn mạnh sự thay đổi mang tính nền tảng trong mô hình tổ chức chính quyền địa phương theo hướng hai cấp. Theo đó, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh không còn là một cơ quan hành chính đơn thuần mà sẽ đảm nhận vai trò là trung tâm điều hành thống nhất, tổ chức thi hành pháp luật trực tiếp và điều tiết phát triển bền vững tại địa phương.

Vai trò của UBND cấp tỉnh không dừng lại ở việc thực hiện các nhiệm vụ hành chính mà còn là điểm kết nối giữa Trung ương và địa phương, đóng vai trò dẫn dắt chiến lược phát triển toàn diện và xuyên suốt. Bộ trưởng Nội vụ nhấn mạnh: “Đây là bước tiến thể hiện rõ tư duy hành chính kiến tạo, hành động và phục vụ người dân”.

Trong cơ chế mới, Chủ tịch UBND cấp tỉnh sẽ đóng vai trò hạt nhân trong việc điều hành toàn diện hoạt động của chính quyền địa phương. Nếu như trước đây, nhiều quyết định phải thông qua tập thể UBND hoặc trình Hội đồng nhân dân, gây ra sự chậm trễ trong xử lý công việc, thì hiện nay, Chủ tịch tỉnh được trao quyền quyết định trực tiếp và cá nhân chịu trách nhiệm, qua đó rút ngắn quy trình, tăng hiệu quả phục vụ người dân và doanh nghiệp.

Để thể chế hóa mô hình mới, Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương, hiện đang được Quốc hội xem xét, đã tăng số nhóm nhiệm vụ độc lập của Chủ tịch UBND cấp tỉnh từ 11 lên 23. Trong số đó, năm nhóm quyền đáng chú ý gồm: tổ chức thực thi pháp luật; điều hành toàn bộ bộ máy hành chính từ tỉnh đến cấp xã; chủ động trong việc phân cấp và ủy quyền; thay mặt tập thể UBND ra quyết định trong trường hợp cần thiết; và xử lý các tình huống vượt thẩm quyền của cấp dưới.

Đặc biệt, lần đầu tiên Chủ tịch UBND cấp tỉnh được quyền trực tiếp phân cấp, ủy quyền cho các sở, ngành, đơn vị sự nghiệp, chính quyền cấp xã và Phó Chủ tịch UBND. Đây là thay đổi quan trọng nhằm khắc phục tình trạng chồng chéo, né tránh và chậm trễ trong xử lý công việc.

Mô hình điều hành mới nhấn mạnh sự thay đổi trong tư duy quản lý: từ phân tán, quyết định tập thể chuyển sang mô hình tập trung, đề cao trách nhiệm cá nhân. Song song với việc mở rộng thẩm quyền, hệ thống cơ chế kiểm soát được thiết kế tương ứng, bảo đảm sự minh bạch, hiệu quả và khả năng giám sát trong quá trình thực thi quyền lực.

Cùng với việc tăng cường vai trò của Chủ tịch UBND tỉnh, mô hình chính quyền hai cấp còn đặt ra yêu cầu cải cách toàn diện đối với chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của cấp xã.

Theo Bộ trưởng Nội vụ, trong thời gian tới, chính quyền cấp xã sẽ thực hiện đầy đủ các chức năng điều hành hành chính, tổ chức thi hành pháp luật và quản lý toàn diện các lĩnh vực kinh tế - xã hội tại địa phương. Các nhiệm vụ bao gồm quản lý tài chính, ngân sách, đầu tư công, đất đai, tài nguyên, môi trường, trật tự xây dựng, dân cư, hộ tịch, quốc phòng - an ninh, cung cấp dịch vụ công thiết yếu và bảo đảm an sinh xã hội, cải cách hành chính, chuyển đổi số.

Bộ trưởng khẳng định: “Cấp xã sẽ thực sự là tuyến đầu, nơi hiện thực hóa mọi chính sách thành hành động cụ thể, nơi người dân chạm vào chính quyền hằng ngày”. UBND cấp xã không còn giữ vai trò đơn thuần là “cánh tay nối dài” mà trở thành “bộ não” điều hành tại cơ sở với vai trò pháp lý và chính trị được xác lập rõ ràng.

Dự kiến, Chủ tịch UBND cấp xã sẽ có 17 nhiệm vụ, trong khi Chủ tịch phường có 23 nhiệm vụ, đều cao hơn so với hiện nay. Nhiều nhiệm vụ vốn thuộc cấp huyện cũng sẽ được phân cấp về xã, đòi hỏi đội ngũ cán bộ cấp xã, đặc biệt là người đứng đầu, phải có năng lực toàn diện.

Bộ trưởng Nội vụ nhấn mạnh thêm: “Chủ tịch xã là hiện thân cụ thể nhất của chính quyền trong mắt nhân dân - người lãnh đạo tại chỗ, điều hành tại hiện trường và chịu trách nhiệm trực tiếp về hiệu quả quản trị tại địa phương”. Đồng thời, đội ngũ Chủ tịch xã phải có sự am hiểu pháp luật, vững về điều hành hành chính và gần dân, minh bạch, nhằm đáp ứng yêu cầu của giai đoạn chuyển đổi mô hình chính quyền mới.