Phóng viên TTX kề về tháng ngày vác máy ảnh đi qua những cuộc kháng chiến của dân tộc

NSNA Nguyễn Hữu Nền (1938) từng là phóng viên chiến trường của Thông tấn xã Việt Nam. Ông đã trực tiếp tác nghiệp trên nhiều mặt trận và ghi lại rất nhiều hình ảnh đáng nhớ về người chiến sĩ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. 

NSNA Nguyễn Hữu Nền, sinh năm 1938 tại An Thượng, Hoài Đức, Hà Nội. Ông sớm bén duyên với nghề ảnh nhờ sự dẫn dắt của anh họ (NSNA Nguyễn Hữu Cấy). Tròn 20 tuổi, ông rời quê hương An Thượng lên Hà thành lập nghiệp. Từ sự lạ lẫm, ngỡ ngàng với máy ảnh dần dần ông quen với “buồng tối”, rồi thành thạo kỹ thuật in phóng ảnh chỉ sau một thời gian ngắn. Năm 1960, Hữu Nền lại theo bước chân anh “đầu quân” vào Sở Nhiếp ảnh trung ương làm các khâu kỹ thuật về ảnh (sau này Sở sát nhập vào Thông tấn xã Việt Nam).

Năm 1968, ông được biệt phái sang quân đội làm công tác báo chí tại B3 - quân đoàn Tây Nguyên, mặt trận Tây Nguyên. Đây chính là dấu mốc đáng nhớ trong cuộc đời làm nghệ thuật của Hữu Nền. Trở thành phóng viên chiến trường, niềm đam mê ấy như được bùng cháy. Để ghi lại một cách chân thực sự ác liệt của chiến tranh, Hữu Nền không ngần ngại xông pha ra chiến dịch. Những khoảnh khắc sinh tử của người chiến sỹ, những hiểm nguy khi pháo bắn, vây đồn…đã được Hữu Nền lưu giữ bằng chính những tác phẩm của mình.

Năm 1970, ông đi cùng bộ đội vào chiến trường bắc Kon Tum, ghi lại hình ảnh những người lính Tây Nguyên kéo pháo ra chiến trường. Ông chia sẻ: "Kéo pháo vất vả lắm. Một khẩu pháo nặng đến cả tấn mà phải kéo trên đường đồi. Bộ đội ta phải có một quyết tâm cao và ý chí phi thường mới làm được điều đó.” Hình ảnh những người lính Tây Nguyên đang kéo pháo trên những con đường đồi dốc đã trở thành một biểu tượng cho sự gian khổ của chiến tranh.

Một trong những bức ảnh ông nhớ mãi là khoảnh khắc khẩu pháo 85 nòng dài, nấp trong hầm, nhắm bắn đồn địch. Bức ảnh không được tính toán trước, nhưng với sự nhanh nhạy của một phóng viên chiến trường, ông canh đúng thời điểm chỉ huy  hô "Bắn!", ông nhanh tay bấm máy, bắt trọn khoảnh khắc viên pháo thủ bóp cò. Tiếng chỉ huy người chiến sĩ khai súng, cũng đồng thời là tiếng của người nghệ sĩ bấm máy. Chiến tranh và nghệ thuật như hòa lại làm một, tạo thành khoảnh khắc lịch sử đáng nhớ. Sau này, bức ảnh ấy được phóng to, trưng bày tại triển lãm ở Bảo tàng Không quân và được chính Bác Hồ cùng các tướng lĩnh đến xem. 

Tháng 4/1975, ông ghi lại khoảnh khắc lịch sử ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng. Từ nóc tòa nhà cao tầng đối diện Quảng trường Nhà hát Lớn, người NSNA bắt trọn niềm vui chiến thắng của cả dân tộc qua một góc máy độc đáo, sáng tạo, ghi dấu ấn ngày non sông thu về một mối.

Năm 1979, tiếng súng phía biên giới nổ ra, khiến người nghệ sĩ đem theo máy ảnh theo chân quân đội vào chiến trường. Từ Cao Bằng đến Lào Cai, Yên Bái, ông chứng kiến quê hương trở thành địa ngục trần gian, từng tấc đất nhuốm màu tang tóc. Căm phẫn và đau xót trước cảnh này, ông ghi lại những hình ảnh tàn khốc, những nỗi đau của đồng bào. 

Điều mà mọi người quan tâm nhất ở Nguyễn Hữu Nền chính là bộ ảnh chiến tranh của ông không chỉ đổi bằng mồ hôi, nước mắt mà có lúc còn phải trả bằng máu xương. Hữu Nền là một phóng viên ảnh can trường không ngại hiểm nguy. Ông luôn bám theo những mũi nhọn chiến đấu để “chớp” được những khoảnh khắc có một không hai của bộ đội ta. Có những lúc tưởng chừng đã phải hy sinh trên chiến trường, nhưng người nghệ sĩ ấy vẫn chưa một lần muốn từ bỏ, ông chỉ thấy tiếc vì có những khoảnh khắc chưa kịp chụp lại. Những tấm ảnh của ông là những câu chuyện lịch sử sống động về đất nước Việt Nam, khắc họa lại những thời khắc hào hùng của cả dân tộc, là minh chứng cho sự hy sinh anh dũng của những người chiến sĩ không tiếc máu xương để bảo vệ Tổ Quốc. Người phóng viên chiến trường cũng như những người lính gan dạ, xông pha nơi chiến trường ghi lại lịch sử bằng hình ảnh ở những giai đoạn sục sôi của những cuộc kháng chiến cứu nước, không sợ hiểm nguy, gian khó. 

Nói về thông điệp trách nhiệm của thế hệ nghệ sĩ trẻ, về tình yêu với nghệ thuật, về trách nhiệm của người nghệ sĩ đối với xã hội, ông cho biết: “Những bức ảnh đi làm hoàn thành việc được giao, rồi được gửi ra Thông tấn xã sử dụng là đóng góp đáng kể của mình trong việc góp phần giúp toàn thể nhân dân, thế hệ sau hiểu biết về chiến tranh ác liệt, để thế hệ sau quý trọng sự tự do, củng cố cho đất nước hòa bình.”

Giờ đây, ở tuổi 88, nghệ sĩ Nguyễn Hữu Nền vẫn miệt mài với đam mê nhiếp ảnh. Ông đã có cho mình những cuốn sách ảnh để đời như: "Hồ Hoàn Kiếm: Thời gian và sự kiện", “Thủ đô Hà Nội”, “Việt Nam di tích - văn hóa - thắng cảnh”. Đặc biệt, NSNA Nguyễn Hữu Nền còn đang ấp ủ một cuốn sách ảnh mới, dự định ra mắt vào dịp sinh nhật 90 tuổi trong đời mình. 

NSNA Nguyễn Hữu Nền, với những bức ảnh chân thực và đầy cảm xúc, đã góp phần quan trọng vào việc ghi lại lịch sử hào hùng của dân tộc. Những người phóng viên chiến trường như ông là những người hùng thầm lặng, đã không ngại hiểm nguy để mang đến cho chúng ta những thước phim sống động về cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Những bức ảnh của ông sẽ mãi mãi là nguồn cảm hứng, nhắc nhở chúng ta về một thời kỳ hào hùng và ý nghĩa của hòa bình.