Luật An ninh mạng sửa đổi: Lá chắn pháp lý trước làn sóng lừa đảo công nghệ cao

Tọa đàm diễn ra trong bối cảnh Quốc hội vừa thông qua Luật An ninh mạng (sửa đổi), bổ sung nhiều quy định quan trọng nhằm tăng cường bảo đảm an toàn không gian mạng, trong đó chú trọng bảo vệ người dân và các nhóm đối tượng yếu thế trước tội phạm công nghệ cao.

Trong khi đó, sự phát triển nhanh của Internet và mạng xã hội đang kéo theo sự gia tăng của các hình thức lừa đảo trực tuyến với thủ đoạn ngày càng tinh vi, dễ đánh vào tâm lý chủ quan và hạn chế kỹ năng số của người dùng, gây ra nhiều thiệt hại về tài sản, tinh thần và dữ liệu cá nhân. Trước thực tế này, việc mỗi cá nhân chủ động trang bị kiến thức và kỹ năng tự bảo vệ trên môi trường số trở nên hết sức cần thiết.

Tham dự chương trình có sự góp mặt của 3 khách mời: Đại úy, Thạc sĩ Phạm Khánh Hòa - cán bộ Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Bộ Công an; Chuyên gia An ninh mạng Ngô Minh Hiếu - CEO Công ty Chống Lừa Đảo; Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch Công ty Luật SBLaw.

Tội phạm mạng chuyển sang tự động hóa bằng AI và deepfake

Tại toạ đàm, các chuyên gia nhấn mạnh tội phạm mạng hiện đang có xu hướng chuyển dịch mạnh từ các hình thức lừa đảo thủ công sang mô hình tự động hóa bằng công nghệ cao. Việc ứng dụng AI, deepfake và các công cụ giả mạo giọng nói, hình ảnh cho phép các đối tượng xây dựng kịch bản lừa đảo với quy mô lớn, tốc độ nhanh và mức độ cá nhân hóa cao, thậm chí hoạt động theo mạng lưới xuyên quốc gia.

Những hình thức lừa đảo như giả danh cơ quan chức năng, "bắt cóc online", lừa đảo đầu tư tài chính, việc nhẹ lương cao hay lừa đảo tình cảm ngày càng được xây dựng với kịch bản tinh vi, đánh trúng tâm lý lo sợ, thiếu hiểu biết và sự chủ quan của người dùng. Hơn cả, nhiều nạn nhân dù có trình độ học vấn cao vẫn dễ rơi vào bẫy do các thủ đoạn lừa đảo được "cá nhân hóa" dựa trên dữ liệu cá nhân thu thập từ mạng xã hội và các nền tảng số.

Không chỉ gây thiệt hại về tài sản, các vụ lừa đảo còn để lại hệ lụy lâu dài về tâm lý, khiến nạn nhân rơi vào trạng thái hoang mang, mất niềm tin, thậm chí ảnh hưởng đến các mối quan hệ gia đình và xã hội.

Chia sẻ trong chương trình, ông Ngô Minh Hiếu cho biết: "Người dùng cần luôn đặt mình trong trạng thái chủ động phòng vệ khi tham gia không gian mạng. Việc để lộ thông tin cá nhân trên quá nhiều nền tảng sẽ tạo điều kiện cho các đối tượng xấu thu thập dữ liệu và thao túng tâm lý nạn nhân. Ngay cả những ứng dụng quen thuộc như giao hàng hay mua bán trực tuyến cũng có thể bị lợi dụng cho các chiêu trò lừa đảo, và ngay cả những người am hiểu công nghệ cũng không hoàn toàn miễn nhiễm. Trong bối cảnh AI và deepfake ngày càng tinh vi, việc kiểm chứng thông tin và nâng cao cảnh giác trở nên quan trọng hơn bao giờ hết."

Luật An ninh mạng sửa đổi tạo khung pháp lý siết chặt phòng, chống lừa đảo

Luật sư Nguyễn Thanh Hà đánh giá, Luật An ninh mạng (sửa đổi) năm 2025 vừa được thông qua có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ các nhóm yếu thế trên không gian mạng. Trong năm vừa qua, Hà Nội cũng vinh dự được lựa chọn là nơi chủ trì hội nghị ký kết Công ước Hà Nội, trong đó có các nội dung về tăng cường phối hợp giữa các quốc gia trong phòng chống tội phạm xuyên quốc gia.

Theo luật sư Nguyễn Thanh Hà, thực tế cho thấy nhiều đường dây lừa đảo hiện nay hoạt động ngoài lãnh thổ Việt Nam. Đặc biệt tại một số quốc gia trong khu vực lân cận, khiến công tác điều tra, truy vết và xử lý gặp nhiều khó khăn nếu thiếu cơ chế phối hợp quốc tế.

Đáng chú ý, Luật An ninh mạng (sửa đổi) bổ sung nhiều quy định mới nhằm trực tiếp đối phó với các hình thức lừa đảo sử dụng công nghệ AI và deepfake. Luật sư Nguyễn Thanh Hà cho biết luật đã đặt ra trách nhiệm rõ ràng đối với các nền tảng mạng xã hội, yêu cầu phải đặt văn phòng đại diện tại Việt Nam, phối hợp gỡ bỏ nội dung vi phạm và thực hiện xác thực danh tính người dùng, hạn chế tình trạng sử dụng tài khoản ảo để thực hiện hành vi lừa đảo.

Bên cạnh đó, luật cũng tăng cường cơ chế phản ứng nhanh giữa các cơ quan chức năng, đặc biệt là hệ thống ngân hàng. Theo quy định mới, cơ quan có thẩm quyền được yêu cầu phong tỏa kịp thời các tài khoản có dấu hiệu lừa đảo mà không cần chờ đến giai đoạn tố tụng, qua đó giảm nguy cơ tiền bị tẩu tán và hạn chế thiệt hại cho nạn nhân. Việc áp dụng các biện pháp xác thực sinh trắc học trong giao dịch tài chính cũng được xem là một bước tiến quan trọng nhằm siết chặt kiểm soát dòng tiền.

Luật An ninh mạng (sửa đổi) dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/7/2026. Luật sư Nguyễn Thanh Hà chia sẻ thêm, để luật thực sự đi vào cuộc sống, việc ban hành đầy đủ các văn bản hướng dẫn thi hành và hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa lực lượng công an, ngân hàng và các doanh nghiệp công nghệ là yếu tố then chốt. Ông cũng đề xuất cần sớm nghiên cứu thành lập một trung tâm hỗ trợ nạn nhân lừa đảo với đường dây nóng, nhằm tiếp nhận thông tin và hỗ trợ xử lý ngay từ giai đoạn đầu.c