Cháy bãi xe gầm cầu: Vấn đề pháp lý và quyền lợi của chủ xe

Ngọn lửa bùng phát dữ dội lúc 12h15 ngày 30/8 tại bãi giữ xe dưới gầm cầu Vĩnh Tuy (Hà Nội) nhanh chóng bao trùm hàng trăm phương tiện được xếp san sát nhau. Khói đen đặc quánh bốc cao, lan khắp khu vực khiến việc lưu thông qua cầu gặp nhiều khó khăn. Đến hơn 14h cùng ngày, lực lượng Cảnh sát PCCC&CNCH Công an TP Hà Nội mới khống chế được đám cháy.

Hậu quả để lại vô cùng nghiêm trọng: hàng trăm xe máy, xe ba bánh tự chế cháy trơ khung, hàng rào tôn quanh bãi đổ sập, nhiều hạng mục cầu bị ám khói, thậm chí một số trụ cầu bong tróc bê tông, lộ khung thép. Ngoài thiệt hại tài sản, vụ việc còn gây lo ngại về độ an toàn kết cấu cầu Vĩnh Tuy – công trình trọng yếu kết nối hai bờ sông Hồng.

Gầm cầu có được phép làm bãi giữ xe?

Điều đáng nói là ngay từ đầu, việc sử dụng gầm cầu làm bãi trông giữ xe đã không được pháp luật cho phép. Thông tư 35/2017/TT-BGTVT của Bộ Giao thông Vận tải quy định rõ: “Không được sử dụng gầm cầu đường bộ làm nơi ở, bãi đỗ xe và điểm kinh doanh dịch vụ, trừ các công trình phụ trợ phục vụ quản lý, khai thác, bảo trì công trình cầu được cấp phép.”

Như vậy, bãi xe dưới gầm cầu Vĩnh Tuy tồn tại là vi phạm quy định, bất chấp cảnh báo về nguy cơ cháy nổ đã được đưa ra nhiều năm nay. Trách nhiệm trước hết thuộc về đơn vị khai thác bãi xe, song cũng đặt ra câu hỏi về vai trò giám sát của chính quyền địa phương và cơ quan quản lý giao thông.

Trách nhiệm phòng cháy chữa cháy thuộc về ai?

Theo Luật Phòng cháy và chữa cháy 2001 (sửa đổi 2013), cơ sở kinh doanh dịch vụ phải đảm bảo đầy đủ điều kiện an toàn PCCC, bao gồm trang bị phương tiện, hệ thống báo cháy, xây dựng phương án và tự kiểm tra. Nếu để xảy ra cháy do vi phạm quy định hoặc thiếu biện pháp phòng ngừa, đơn vị trông giữ xe phải chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Thực tế, nhiều bãi xe dưới gầm cầu chỉ che chắn tạm bợ bằng tôn, chứa nhiều xe tự chế, cải hoán, nhưng lại thiếu thiết bị chữa cháy, thiếu lối thoát hiểm. Khi cháy xảy ra, lửa bùng phát nhanh, lan rộng, gây thiệt hại lớn. Trường hợp này, trách nhiệm pháp lý của chủ bãi xe là điều khó tránh khỏi.

Hàng trăm chủ phương tiện bị cháy rụi sẽ được bồi thường ra sao ?

Vấn đề đặt ra là hàng trăm chủ phương tiện bị cháy rụi sẽ được bồi thường ra sao? Bộ luật Dân sự 2015, Điều 584 nêu rõ: “Người nào có hành vi xâm phạm tài sản của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường.”

Theo đó, nếu xác định nguyên nhân cháy xuất phát từ sự bất cẩn, quản lý lỏng lẻo của đơn vị trông giữ, họ sẽ phải bồi thường toàn bộ thiệt hại cho người dân. Ngoài trách nhiệm dân sự, nếu có dấu hiệu vi phạm quy định về PCCC gây hậu quả nghiêm trọng, cá nhân, tổ chức liên quan còn có thể bị xử lý hình sự.

Chính quyền, cơ quan quản lý có buông lỏng giám sát?

Không chỉ dừng lại ở đơn vị khai thác bãi xe, vụ việc này còn làm dấy lên câu hỏi: tại sao một bãi xe quy mô lớn có thể tồn tại ngay dưới gầm cầu – nơi pháp luật đã cấm?

Theo Nghị định 139/2021/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động đầu tư xây dựng và khai thác hạ tầng, các tổ chức, cá nhân vi phạm quy định về quản lý, sử dụng công trình giao thông có thể bị xử phạt, buộc khôi phục hiện trạng và chấm dứt hoạt động. Điều đó có nghĩa, cơ quan quản lý hạ tầng và chính quyền địa phương cũng phải chịu trách nhiệm nếu buông lỏng giám sát, để bãi xe trái phép hoạt động ngay dưới cầu Vĩnh Tuy.

Bài học quản lý trật tự đô thị từ vụ cháy 

Vụ cháy bãi xe dưới gầm cầu Vĩnh Tuy là lời cảnh tỉnh đắt giá về những lỗ hổng trong quản lý trật tự đô thị và công tác PCCC. Rõ ràng, không thể lấy lợi ích kinh tế ngắn hạn mà đánh đổi sự an toàn của hàng nghìn người dân cùng kết cấu công trình trọng yếu.

Trong thời gian tới, Hà Nội cần khẩn trương rà soát, giải tỏa toàn bộ bãi xe dưới gầm cầu không đảm bảo điều kiện pháp luật; đồng thời bổ sung quy hoạch bãi gửi xe tập trung, đáp ứng nhu cầu chính đáng của người dân. Song song đó, cần xử lý nghiêm minh trách nhiệm của cả đơn vị kinh doanh lẫn cơ quan quản lý để làm gương, tránh tái diễn tình trạng “nhắm mắt cho qua” vì lợi ích kinh tế.

Chỉ khi pháp luật được thực thi nghiêm túc, trách nhiệm được xác định rõ ràng, mới có thể ngăn chặn được những vụ hỏa hoạn gây hậu quả nặng nề như vừa xảy ra ở gầm cầu Vĩnh Tuy.