Giải pháp nâng cao tính tuân thủ pháp luật của đại lý làm thủ tục hải quan

Theo quy định tại Luật Hải quan năm 2014; Nghị định số  08/2015/NĐ-CP ngày 21/01/2015 của Chính phủ quy định chi tiết và biện pháp  thi hành Luật Hải quan về thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát, kiểm soát hải quan, Thông tư số 81/2019/TT-BTC và Thông tư 06/2024/TT-BTC ngày 29/01/2024  sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 81/2019/TT-BTC quy định quản lý rủi  ro trong hoạt động nghiệp vụ hải quan, cơ quan Hải quan tổ chức thực hiện việc thu thập thông tin doanh nghiệp phục vụ việc đánh giá tuân thủ pháp luật Hải quan  đối với các doanh nghiệp nói chung và đại lý làm thủ tục hải quan (gọi tăt là Đại lý) nói riêng.

Theo đó, ngoài Doanh nghiệp ưu tiên (mức 1), Hệ thống dữ liệu điện tử  của ngành Hải quan sẽ xử lý, tích hợp thông tin hoạt động, thông tin vi phạm của  doanh nghiệp để thực hiện đánh giá tự động đối với từng doanh nghiệp theo 05  mức độ từ 1 đến 5 theo thời gian thực hàng ngày. Kết quả đánh giá này để hệ thống xử lý dữ liệu cơ quan Hải quan  thực hiện phân luồng kiểm tra đối với tờ khai XNK. 

Để doanh nghiệp nâng cao ý thức tự nguyện tuân thủ,  chủ động phòng tránh vi phạm pháp luật về hải quan, ngày 15/7/2022, Tổng cục  Hải quan đã ban hành Quyết định số 1399/QĐ-TCHQ ban hành Chương trình thí  điểm hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp tự nguyện tuân thủ pháp luật hải quan. Sau 2 năm triển khai thí điểm, cơ quan hải  quan đã thực hiện ký kết biên bản ghi nhớ, đồng thời cùng xây dựng Kế hoạch  hành động tự nguyện tuân thủ đối với 285 doanh nghiệp tham gia chương trình  trên toàn quốc. Trên cơ sở Chương trình, cơ quan hải quan các cấp đã thực hiện  hoạt động hỗ trợ, giải quyết 100% các đề nghị hỗ trợ vướng mắc của các doanh  nghiệp thành viên (DNTV) chương trình. Về mức độ tuân thủ của doanh nghiệp, đã có 118  DN chiếm 40 % trên tổng số DNTV nâng mức độ tuân thủ, 116 DN chiếm 39,3% trên tổng số DNTV giữ mức độ tuân thủ Mức 2, Mức 3. 

Theo số liệu thống kê hiện nay, có 1.108 doanh nghiệp được công nhận là đại lý làm thủ tục hải quan, trong 6 tháng đầu năm 2024, toàn quốc có 156 đại lý đứng tên trên tờ  khai thay cho chủ hàng thực hiện hoạt động XNK, chiếm 14,1% trên  tổng số đại lý. Trong đó, số lượng tờ khai XNK của đại lý thực hiện là 503.734 tờ khai chiếm 6,11% trên tổng số 8.241.170 tờ khai XNK toàn ngành,  với kim ngạch XNK là 26,54 triệu USD, chiếm 5,81% trên tổng số 450,75 triệu  USD kim ngạch XNK của toàn ngành. 

Qua số liệu thống kê trên Hệ thống quản lý vi phạm, các hành vi vi phạm  chủ yếu của Đại ly là không tuân thủ các quy định về thủ tục như không đảm  bảo thời gian nộp hồ sơ chứng từ, khai báo sai về tên hàng, mã số, định mức, thuế suất v.v, hành vi không chấp hành quy định về thời hạn lưu giữ hàng hóa trong  kho ngoại quan, địa điểm thu gom hàng lẻ…. Đây là các yếu tố ảnh hưởng trực  tiếp đến mức độ tuân thủ của doanh nghiệp, tùy theo tính chất, mức độ vi phạm  được quy định tại Thông tư số 81/2019/TT-BTC và Thông tư 06/2024/TT-BTC  ngày 29/01/2024 sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 81/2019/TT-BTC 

Một số khó khăn, vướng mắc 

Một là, Hệ thống công nghệ thông tin chưa hoàn chỉnh do vậy làm ảnh  hưởng đến việc thu thập, cập nhật thông tin Đại lý và đánh giá tuân thủ đối  với Đại lý; 

Hai là, các hoạt động và hình thức trao đổi, tương tác giữa cơ quan Hải  quan và Đại lý còn hạn chế, chưa có phần mềm quản lý theo dõi cập nhật  toàn bộ những khó khăn, vướng mắc của Đại lý, điều này ảnh hướng đến  việc nắm bắt các yêu cầu của doanh nghiệp, cũng như các hoạt động hỗ trợ doanh  nghiệp; 

Ba là, doanh nghiệp chưa nhận thức đầy đủ về quyền lợi và nghĩa vụ tuân  thủ pháp luật do đó dẫn đến những hành vi không tuân thủ pháp luật hải quan.

 Phương hướng, giải pháp trong thời gian tới 

Để đảm bảo việc đánh giá tuân thủ đối với Đại lý kịp thời, chính xác,  đồng thời nâng cao tính tuân thủ của Đại lý làm cơ sở để thực hiện các chính  sách, cơ chế tạo thuận lợi thương mại, công tác quản lý tuân thủ của cơ quan Hải  quan cần tiếp tục triển khai các giải pháp sau:  

Một là, thực hiện thu thập thông tin của Đại lý

Thu thập thông tin, xây dựng Hồ sơ quản lý Đại lý từ khi doanh nghiệp  được công nhận là đại lý đến việc cấp mã số nhân viên đại lý và thông tin liên  quan đến tình hình hoạt động của doanh nghiệp. Việc thu thập, cập nhật thông tin  Hồ sơ được thực hiện trên cơ sở áp dụng chuyển đổi số, theo đó cần số hóa các  chỉ tiêu thông tin liên quan đến quá trình công nhận ĐLLTTHQ; số hóa các chỉ  tiêu thông tin liên quan đến các biểu mẫu báo cáo tình hình hoạt động của doanh nghiệp, các quy trình liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp để thông tin được  nhanh chóng, chính xác và hiệu quả.  

Triển khai đồng bộ các biện pháp rà soát, thu thập thông tin đối với các tổ  chức, cá nhân được doanh nghiệp xuất nhập khẩu ủy quyền, giới thiệu làm thủ tục  vận tải, giao nhận hàng hóa xuất nhập khẩu cũng như cá nhân được ủy quyền/giới  thiệu làm thủ tục hải quan cho nhiều doanh nghiệp. Phối kết hợp giữa các đơn vị  quản lý cấp Tổng cục và các đơn vị hải quan trong việc thực hiện Kế hoạch thu  thập xử lý thông tin hàng năm để các đơn vị thu thập, cập nhật thông tin về việc  chấp hành chế độ báo cáo của ĐLLTTHQ để phục vụ công tác theo dõi đánh giá  được kịp thời. 

Hai là, tiếp tục nghiên cứu xây dựng yêu cầu bài toán hệ thống CNTT  đáp ứng việc quản lý tuân thủ đối với ĐLLTTHQ 

Hệ thống CNTT cần đáp ứng yêu cầu quản lý ĐLLTTHQ theo từng hồ sơ  doanh nghiệp, đồng thời tự động đánh giá và đưa ra mức độ tuân thủ đối với từng  doanh nghiệp là ĐLLTTHQ.  

Ba là, mở rộng đối tượng tham gia Chương trình khuyến khích doanh  nghiệp tự nguyện tuân thủ pháp luật là ĐLLTTHQ 

Trên cơ sở thông tin Hồ sơ của ĐLLTTHQ, kết quả đánh giá tuân thủ của  ĐLLTTHQ, nghiên cứu mở rộng đối tượng tham gia Chương trình khuyến khích  doanh nghiệp tự nguyện tuân thủ pháp luật là ĐLLTTHQ, trong đó tập trung  nghiên cứu, đề xuất các hoạt động hỗ trợ đối với các ĐLLTTHQ để khuyến khích  các doanh nghiệp nâng cao tính tuân thủ và hướng đến tự nguyện tuân thủ pháp  luật hai quan. 

Bốn là, đẩy mạnh tuyên truyền và kịp thời cảnh báo rủi ro 

Tăng cường tuyên truyền để nâng cao nhận thức của ĐLLTTHQ về tuân  thủ pháp luật và tự nguyện tự nguyện tuân thủ pháp luật Hải quan, về chủ động  phối hợp, trao đổi thông tin với cơ quan Hải quan. Đồng thời, đẩy mạnh các hoạt  động tuyên truyền, hỗ trợ để ĐLLTTHQ chủ động phòng tránh vi phạm, tự nguyện  nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật.

Bài viết có sử dụng tư liệu tại Hội thảo khoa học“Phát triển đại lý Hải quan: Thực trạng và giải pháp” doTổng cục Hải quan tổ chức ngày 10/10/2024.