Mục tiêu năm 2030: Thu nhập bình quân của dân nông thôn gấp 2,5-3 lần năm 2020

Tại phiên thảo luận chiều 3/12 của Tổ 14 (bao gồm Đoàn ĐBQH các tỉnh Quảng Ninh, An Giang và Hà Tĩnh), nhiều đại biểu Quốc hội nhấn mạnh yêu cầu phải ban hành đầy đủ bộ tiêu chí và làm rõ các khái niệm mới trong Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035. Các ý kiến thống nhất rằng cần xác định trọng tâm là những địa bàn thực sự khó khăn để tăng hiệu quả đầu tư và rút ngắn chênh lệch vùng miền.

Đa số ĐBQH Tổ 14 đồng tình việc hợp nhất ba Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi thành một chương trình chung với thời hạn thực hiện trong 10 năm, từ 2026 đến 2035.

Theo các đại biểu, trong bối cảnh còn nhiều khó khăn nhưng nhờ nỗ lực của Chính phủ cùng các bộ, ngành và địa phương, ba chương trình trong thời gian qua đã ghi nhận nhiều kết quả đáng khích lệ, như tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn đa chiều giảm từ 5,2% xuống còn 1,93% vào cuối năm 2024; hay thu nhập bình quân của người dân nông thôn đạt 54 triệu đồng mỗi người mỗi năm, tăng 1,3 lần so với năm 2020.

Mục tiêu cụ thể của chương trình, đó là đến năm 2030, thu nhập bình quân của người dân nông thôn phấn đấu tăng gấp 2,5-3 lần so với năm 2020. Trong đó, thu nhập bình quân của người dân tộc thiểu số bằng 2/3 bình quân chung của cả nước.

Dù vậy, đại biểu Quốc hội Châu Quỳnh Dao (An Giang) cho rằng, các chương trình vẫn còn không ít khó khăn và bất cập khiến nhiều mục tiêu chưa đạt trọn vẹn. Bà nêu rõ tình trạng tỷ lệ tái nghèo còn cao ở khu vực đồng bào dân tộc thiểu số; tỷ lệ giải ngân chưa như mong đợi; nhiều dự án chưa hoàn thành; số lượng đầu mối quản lý còn lớn; văn bản hướng dẫn quá nhiều; và thủ tục triển khai vẫn vướng mắc.

Từ đó, đại biểu nhận định việc hợp nhất ba chương trình sẽ giúp tinh gọn đầu mối, hạn chế việc ban hành quá nhiều văn bản khiến địa phương lúng túng; đồng thời tránh trùng lặp trong đầu tư và bảo đảm hỗ trợ đúng đối tượng, đúng khu vực cần ưu tiên. Điểm nổi bật của chương trình hợp nhất cũng được bà nhấn mạnh là hướng đến những vùng có điều kiện thực sự khó khăn, nhằm rút ngắn khoảng cách phát triển giữa các vùng miền, cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của người dân.

Đề cập đối tượng thụ hưởng, đại biểu Châu Quỳnh Dao lưu ý rằng Điều 3b hiện quy định các đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực công tác dân tộc; các trường phổ thông dân tộc nội trú, bán trú; các trường liên cấp Tiểu học và THCS; cùng các trạm y tế xã là những đơn vị được thụ hưởng. Tuy nhiên, danh sách này lại thiếu các trường Hữu nghị T78, Hữu nghị 80, phổ thông vùng cao Việt Bắc và dự bị đại học. Vì vậy, đại biểu đề nghị cần rà soát kỹ để bổ sung, tránh bỏ sót các cơ sở thuộc diện được hưởng chính sách.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Việt Thắng (An Giang) cũng cho rằng dù Chính phủ đã đưa ra nhiều mục tiêu, nhưng vẫn chưa có bộ tiêu chí cụ thể cho chương trình trong giai đoạn mới, bao gồm bộ tiêu chí quốc gia nông thôn mới, chuẩn nghèo đa chiều quốc gia hay bộ tiêu chí xác định xã nghèo. Việc thiếu tiêu chí khiến việc đánh giá mức độ phù hợp và tính khả thi của chương trình trở nên khó khăn. Ông cũng lưu ý rằng trước đây các địa phương đã triển khai các mô hình như nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu. Tuy nhiên, chương trình hiện nay lại xuất hiện các mô hình mới như nông thôn mới hiện đại dù chưa được thực nghiệm hoặc kiểm chứng, do đó cần rà soát thận trọng.

Đại biểu Quốc hội Trần Thị Kim Nhung (Quảng Ninh) đề nghị tiếp tục rà soát các nội dung và dự án thành phần của chương trình để hạn chế những bất cập và sự thiếu thống nhất trong thực thi. Theo bà, Quốc hội nên trao quyền cho Chính phủ quyết định những chính sách đặc thù của chương trình, đồng thời rà soát các chính sách đã và đang triển khai để xác định những nội dung cần tiếp tục hoặc bổ sung trong thời gian tới. Đại biểu cũng nhận định việc đánh giá tác động và tính khả thi của các chính sách chưa được làm rõ trong bối cảnh các địa phương đang vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Ngoài ra, tiêu chí về nông thôn mới hiện đại hay tiêu chí về nghèo cho giai đoạn sắp tới vẫn chưa được quy định cụ thể, cần sớm được Chính phủ và các cơ quan chuyên môn giải thích rõ ràng và đánh giá kỹ lưỡng.

Theo góc nhìn của đại biểu Trần Đình Gia (Hà Tĩnh), giai đoạn mới cần một bộ tiêu chí đầy đủ và rõ ràng, trong đó nhất thiết phải làm rõ tiêu chí "nông thôn mới hiện đại". Đại biểu nhấn mạnh sự cần thiết của việc rà soát quy hoạch hạ tầng tại các đơn vị sự nghiệp công lập sau sáp nhập đơn vị hành chính, cũng như quy hoạch khu dân cư phù hợp với yêu cầu phòng chống thiên tai, nhằm bảo đảm an toàn và hiệu quả khi triển khai chương trình trong những năm tới.