Phạm tội đến mức nào sẽ bị dẫn độ?

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, sáng 26/11, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Quốc hội đã chính thức biểu quyết thông qua Luật Dẫn độ.

Kết quả biểu quyết điện tử cho thấy, có 426/430 đại biểu Quốc hội có mặt biểu quyết tán thành, chiếm 89,87% tổng số đại biểu Quốc hội. Như vậy, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật Dẫn độ với đa số đại biểu tán thành.

Luật Dẫn độ là một trong 4 luật về tương trợ tư pháp trình Quốc hội biểu quyết thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (gồm: Luật Dẫn độ, Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, Luật Tương trợ tư pháp về dân sự, Luật Tương trợ tư pháp về hình sự). Luật Dẫn độ đã bổ sung nhiều quy định mới, mang tính phòng ngừa và tăng cường hiệu quả thực thi.

Sau khi tiếp thu, chỉnh lý, Luật Dẫn độ gồm 4 chương, 45 điều, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2026.

Luật Dẫn độ được thông qua quy định nguyên tắc, thẩm quyền, điều kiện, trình tự, thủ tục thực hiện dẫn độ giữa Việt Nam với nước ngoài; trách nhiệm của các cơ quan nhà nước Việt Nam trong dẫn độ.

Luật này áp dụng đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân Việt Nam, cơ quan, tổ chức, cá nhân nước ngoài có liên quan đến dẫn độ giữa Việt Nam với nước ngoài.

Luật quy định dẫn độ được thực hiện trên cơ sở các nguyên tắc: Tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng và các bên cùng có lợi; phù hợp với Hiến pháp, pháp luật Việt Nam và điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

Trường hợp Việt Nam và nước ngoài không cùng là thành viên của điều ước quốc tế về dẫn độ thì việc dẫn độ được thực hiện theo nguyên tắc có đi có lại nhưng không trái pháp luật Việt Nam, phù hợp với pháp luật quốc tế và tập quán quốc tế.

Về các trường hợp có thể bị dẫn độ theo quy định của luật gồm: Người có thể bị dẫn độ là người có hành vi phạm tội mà pháp luật Việt Nam và pháp luật nước ngoài quy định hình phạt tù có thời hạn từ 1 năm trở lên, tù chung thân hoặc tử hình hoặc đã bị tòa án của nước yêu cầu dẫn độ xử phạt tù mà thời hạn chấp hành hình phạt tù đối với người đó còn lại ít nhất 6 tháng.

Hành vi phạm tội của người được quy định tại khoản 1 Điều này không nhất thiết phải thuộc cùng một nhóm tội hoặc cùng một tội danh, các yếu tố cấu thành tội phạm không nhất thiết phải giống nhau hoàn toàn theo quy định của pháp luật Việt Nam và pháp luật nước ngoài.

Trường hợp nước ngoài yêu cầu dẫn độ liên quan đến người có nhiều hành vi phạm tội, trong đó mỗi hành vi cấu thành một tội phạm theo pháp luật Việt Nam và pháp luật nước ngoài và có ít nhất một hành vi đáp ứng được các điều kiện quy định tại khoản 1 của Điều này thì Việt Nam có thể đồng ý dẫn độ người đó. Trường hợp Việt Nam là nước yêu cầu dẫn độ, Bộ Công an đề nghị cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài đồng ý dẫn độ với các trường hợp tương tự.)

Trước đó, trong quá trình thảo luận, có ý kiến đề nghị nâng mức hình phạt tối thiểu từ 2 năm tù trở lên tại khoản 1 Điều 7, nhằm bảo đảm hiệu quả hợp tác tư pháp quốc tế và tránh lãng phí nguồn lực hành chính cho các vụ việc nhỏ. Quan điểm này cho rằng việc nâng ngưỡng sẽ thể hiện chính sách nhân đạo, chỉ dẫn độ đối với những hành vi thật sự nghiêm trọng.

Trong báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý trước khi Quốc hội thông qua, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá quy định “người có thể bị dẫn độ là người có hành vi phạm tội mà pháp luật Việt Nam và pháp luật nước ngoài quy định hình phạt tù có thời hạn từ 1 năm trở lên...” đã được kế thừa từ Luật Tương trợ tư pháp hiện hành (Điều 33). Quy định này phù hợp với tập quán quốc tế, cam kết trong các hiệp định dẫn độ mà Việt Nam đã ký và bảo đảm khả năng hợp tác linh hoạt, kịp thời trong nhiều vụ việc, không giới hạn ở các tội nghiêm trọng.

Thực tế cho thấy cơ quan có thẩm quyền vẫn có thể xem xét dẫn độ đối với người phạm tội có mức hình phạt từ 1 năm nếu người đó giữ vai trò quan trọng trong việc giải quyết vụ án. Đồng thời, chính sách nhân đạo được thể hiện qua việc xem xét từng vụ việc cụ thể, không phải qua việc đặt thêm tiêu chí về mức hình phạt.

Một số đại biểu cũng băn khoăn về vấn đề chuyển giao và xử lý tài sản liên quan người bị dẫn độ. Tuy nhiên, theo phân tích, nếu nâng ngưỡng hình phạt tù tối thiểu sẽ dẫn đến việc không thể dẫn độ trong các vụ việc có mức hình phạt thấp nhưng có yếu tố quốc tế rõ ràng, từ đó làm giảm hiệu quả hợp tác tư pháp và không giải quyết được nguy cơ vi phạm quyền con người trong từng trường hợp cụ thể.

Do đó, để bảo đảm tính tương thích quốc tế, duy trì hiệu quả hợp tác trong đấu tranh phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia và bảo đảm sự thống nhất của hệ thống pháp luật, cơ quan thẩm tra đề nghị Quốc hội giữ mức hình phạt tối thiểu 1 năm tù như dự thảo Luật đã quy định.