Anh áp dụng luật của nơi đặt trọng tài cho các thỏa thuận trọng tài

Trong bối cảnh các trung tâm trọng tài thương mại quốc tế phát triển ngày càng nhanh và cuộc cạnh tranh thu hút các bên tranh chấp ngày càng gay gắt, Vương quốc Anh đã chính thức ban hành Luật Trọng tài 2025 nhằm bảo đảm London tiếp tục duy trì hình ảnh là một trong những địa điểm giải quyết tranh chấp uy tín nhất thế giới. Động thái này diễn ra khi các quốc gia như Singapore hay nhiều trung tâm tại Trung Đông và châu Âu nổi lên mạnh mẽ, buộc Anh phải tiếp tục cải cách để giữ lợi thế lâu năm.

Luật Trọng tài 2025 được áp dụng tại Anh, Bắc Ireland và xứ Wales. Đây là thành quả của quá trình rà soát kéo dài gần 4 năm do Ủy ban Pháp luật Anh chủ trì, trong đó giới trọng tài, luật sư và cộng đồng doanh nghiệp được mời đóng góp ý kiến rộng rãi. Việc xây dựng luật mới hướng đến bảo đảm tính ổn định của mô hình pháp lý đã tồn tại từ năm 1996, đồng thời bổ sung những điều chỉnh quan trọng nhằm làm rõ nguyên tắc, tăng tính minh bạch và nâng hiệu quả giải quyết tranh chấp.

Những điểm đổi mới quan trọng

Một trong những sửa đổi đáng chú ý nhất của luật mới là việc xác lập nguyên tắc mặc định rằng luật của nơi đặt trọng tài sẽ được áp dụng cho thỏa thuận trọng tài, trừ khi các bên có quy định khác. Trước đây, vấn đề này đôi khi gây tranh luận khi hợp đồng không ghi rõ luật nào phải áp dụng. Việc đưa nguyên tắc này vào luật giúp bảo đảm sự chắc chắn trong thực tiễn và giảm rủi ro phát sinh trong thủ tục.

Một thay đổi khác được quan tâm là yêu cầu trọng tài viên phải công khai các tình huống có thể gây nghi ngờ về tính độc lập hoặc khách quan. Nghĩa vụ này vốn hình thành từ án lệ sau phán quyết của Tòa Tối cao Anh năm 2018, nhưng đến nay mới được luật hóa. Điều này buộc trọng tài viên phải xem xét cẩn trọng mọi mối quan hệ nghề nghiệp, lợi ích hay yếu tố cá nhân có thể ảnh hưởng tới sự vô tư của quá trình xét xử.

Luật mới cũng cho phép áp dụng cơ chế “xử lý nhanh” các yêu cầu hoặc lập luận không có triển vọng thành công thực sự. Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, đây là bước cải tiến quan trọng nhằm hạn chế kéo dài thời gian và giảm chi phí – hai vấn đề thường gây áp lực lớn cho các bên trong các tranh chấp phức tạp.

Quan hệ giữa tòa án và hội đồng trọng tài cũng được rà soát để làm rõ các quyền hạn trong việc xem xét thẩm quyền của hội đồng trọng tài hoặc can thiệp khi thủ tục gặp bế tắc. Dù Anh vẫn duy trì nguyên tắc hạn chế sự can thiệp quá mức của tòa án, luật 2025 tái khẳng định vai trò giám sát hữu hiệu của tòa – yếu tố từ lâu được coi là ưu thế của hệ thống pháp luật Anh đối với trọng tài quốc tế.

Đáng chú ý, luật không áp dụng hồi tố đối với các vụ việc đã bắt đầu trước thời điểm ban hành. Vì vậy, tác động đầy đủ của đạo luật sẽ được thể hiện dần theo thời gian khi các tranh chấp mới được giải quyết theo khung pháp lý mới.

Phấn đấu giữ vững vị thế dẫn đầu

Từ khi Luật Trọng tài 1996 được áp dụng, môi trường trọng tài quốc tế đã có nhiều thay đổi sâu rộng. Sự dịch chuyển của nền kinh tế toàn cầu cùng xu hướng số hóa khiến nhiều quốc gia chú trọng đầu tư vào hạ tầng trọng tài. Singapore, Hong Kong, Malaysia và nhiều trung tâm ở Trung Đông thường xuyên cập nhật luật, nâng cấp công nghệ và phát triển đội ngũ trọng tài viên, qua đó thu hút ngày càng nhiều doanh nghiệp quốc tế.

Mặc dù chịu sự cạnh tranh ngày càng gay gắt, Anh vẫn giữ được lợi thế từ hệ thống tòa án thương mại uy tín, đội ngũ thẩm phán dày dạn kinh nghiệm và sự ủng hộ nhất quán đối với trọng tài. Tầm ảnh hưởng của luật Anh trong giao dịch thương mại quốc tế vẫn rất sâu rộng, khi nhiều hệ thống pháp luật tại Australia, Singapore, Hong Kong hay Malaysia thường tham khảo phán quyết của tòa Anh khi xử lý các tranh chấp tương tự. Đây là sức lan tỏa mà không nhiều hệ thống pháp lý có thể đạt được.

Dù vậy, các chuyên gia thừa nhận Luật Trọng tài 2025 không phải là “vũ khí thần kỳ” giúp London vượt lên tất cả đối thủ. Trong nhiều trường hợp, doanh nghiệp ở châu Á hay Trung Đông có xu hướng lựa chọn địa điểm gần hơn để giảm chi phí di chuyển hoặc phù hợp hơn với bối cảnh giao dịch. Điều này cho thấy luật mới đóng vai trò củng cố và hiện đại hóa, giúp Anh duy trì độ tin cậy, nhưng không bảo đảm ưu thế tuyệt đối.

Nhiều trọng tài viên đánh giá lợi ích lớn nhất của lần sửa đổi nằm ở chính thời điểm ban hành. Khi các trung tâm trọng tài trên thế giới liên tục cập nhật luật, việc Anh chủ động cải cách truyền đi thông điệp rằng London không đứng yên mà luôn thích ứng với xu hướng quốc tế. Điều này khẳng định London tiếp tục là một trung tâm năng động và biết tự làm mới mình.

Trên phương diện cộng đồng hành nghề, London vẫn duy trì sức hút lớn với sự hiện diện của nhiều trung tâm trọng tài quốc tế, đội ngũ luật sư có chuyên môn cao và môi trường thực hành pháp lý đa dạng. Với việc có một đạo luật mang “dấu mốc thời gian” năm 2025, nhiều chuyên gia nhận định điều đó đủ tạo sự an tâm cho các bên khi cân nhắc lựa chọn Anh làm địa điểm giải quyết tranh chấp.