Bánh Trung Thu không nguồn gốc: Trách nhiệm của ai, người tiêu dùng có quyền gì?

Càng gần Tết Trung Thu, thị trường bánh kẹo tại Hà Nội càng trở nên sôi động. Tuy nhiên, song song với những thương hiệu uy tín, được sản xuất bài bản, lực lượng chức năng thành phố cũng liên tiếp phát hiện nhiều cơ sở bày bán bánh Trung Thu không rõ nguồn gốc, không nhãn mác, thậm chí không có hóa đơn, chứng từ chứng minh xuất xứ. Thực trạng này tiềm ẩn nguy cơ lớn đối với sức khỏe cộng đồng, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết về siết chặt kiểm soát và nâng cao ý thức pháp luật của cả người bán lẫn người tiêu dùng.

Phát hiện hàng loạt vi phạm và bị xử lý

Theo thông tin từ Cục Quản lý thị trường Hà Nội, những ngày vừa qua, đội Quản lý thị trường số 2 đã phối hợp với Công an phường Cửa Nam khám phương tiện vận tải, phát hiện vận chuyển 2.500 chiếc bánh Trung Thu do nước ngoài sản xuất, không có hóa đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc hợp pháp. Tiếp đó, đội QLTT số 5 phối hợp cùng Công an phường Bạch Mai đã khám 4 thùng bánh Trung Thu trước số 88 Lê Thanh Nghị, phường Bạch Mai, Hà Nội. Qua kiểm tra, lực lượng chức năng phát hiện bà Nguyễn Thị Liên Hương (trú tại chung cư 423 Minh Khai, Hai Bà Trưng) đang kinh doanh 320 chiếc bánh Trung Thu trứng chảy LAVA CUSTARD MOONCAKE loại 50g/chiếc do nước ngoài sản xuất, không có hóa đơn, chứng từ hợp pháp và hàng trăm sản phẩm bánh Trung Thu đã bị tạm giữ do vi phạm các quy định về an toàn thực phẩm. 

Còn rất nhiều cửa hàng bày bán bánh nhập lậu, bánh giá rẻ không có nhãn phụ tiếng Việt, thiếu thông tin về ngày sản xuất, hạn sử dụng. Có trường hợp sản phẩm hết hạn nhưng vẫn được trà trộn với hàng mới, đánh lừa người tiêu dùng mà lực lượng chức năng đã phát hiện và xử lý.

Các hành vi này không chỉ vi phạm pháp luật về an toàn thực phẩm mà còn có dấu hiệu gian lận thương mại, gây thiệt hại trực tiếp đến quyền lợi và sức khỏe của người dân.

Quy định pháp luật về xử lý trách nhiệm người vi phạm

Theo Luật An toàn thực phẩm 2010, đơn vị sản xuất, kinh doanh thực phẩm có trách nhiệm bảo đảm chất lượng, xuất xứ, an toàn.

Nghị định 115/2018/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm an toàn thực phẩm, trong đó mức phạt có thể lên tới 200 triệu đồng dành cho tổ chức vi phạm nghiêm trọng, cùng với biện pháp tịch thu tang vật.

Trong trường hợp vi phạm gây hậu quả nghiêm trọng, như làm nhiều người ngộ độc, cơ quan chức năng có thể xem xét trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) về tội “vi phạm quy định về an toàn thực phẩm”.

Các vụ vi phạm nêu ở trên đều vi phạm cả về gian lận thương mại (bán hàng nhập lậu, không hóa đơn chứng từ) lẫn luật an toàn thực phẩm (không đảm bảo nguồn gốc, nhãn mác). Do đó, chủ cơ sở có thể bị xử phạt hành chính kết hợp buộc tiêu hủy sản phẩm, đình chỉ kinh doanh hoặc bị khởi tố nếu đủ yếu tố hình sự.

Trách nhiệm của chủ kinh doanh, người vận chuyển:

- Chủ kinh doanh phải đảm bảo hàng hóa có hóa đơn, chứng từ hợp pháp, nhãn mác đúng chuẩn; nếu không, chịu trách nhiệm trước pháp luật.

- Người vận chuyển, người trung gian cũng có trách nhiệm kiểm tra nguồn gốc, nếu biết hoặc có dấu hiệu nghi ngờ mà tiếp tay, có thể bị xử lý theo luật thương mại hoặc hình sự tùy mức độ.

- Khi bị phát hiện, cơ quan chức năng có quyền tịch thu, buộc tiêu hủy hàng hóa không đảm bảo, xử lý hành chính, hoặc chuyển hồ sơ điều tra hình sự nếu có dấu hiệu cấu thành tội phạm.

Vai trò và trách nhiệm của cơ quan chức năng

Trước tình hình phức tạp, lực lượng quản lý thị trường cùng các cơ quan chức năng đang phải thường xuyên kiểm tra cao điểm, phối hợp chặt chẽ chính quyền sở tại để phát hiện và xử lý kịp thời. Hàng loạt vụ bánh Trung Thu không bảo đảm bị thu giữ chỉ trong thời gian ngắn đã cho thấy sự vào cuộc quyết liệt. Người tiêu dùng luôn mong chờ sự giải quyết triệt để tình trạng hàng giả, kém chất lượng.

Theo quy định, trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước không chỉ dừng lại ở kiểm tra, xử phạt mà còn bao gồm:

- Tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho cả người bán và người mua để nâng cao nhận thức.

- Ngăn chặn tận gốc các đường dây nhập lậu, kiểm soát từ khâu vận chuyển, phân phối.

- Công khai danh sách cơ sở vi phạm, giúp người tiêu dùng nhận diện và phòng tránh.

Tuy nhiên, hiệu quả lâu dài chỉ đạt được khi cơ quan chức năng kết hợp đồng bộ với ý thức chấp hành pháp luật của doanh nghiệp và sự cảnh giác của người tiêu dùng.

Quyền lợi và trách nhiệm của người tiêu dùng

Trong bối cảnh thị trường “thật – giả lẫn lộn”, người tiêu dùng cần trang bị kiến thức pháp luật và kỹ năng nhận diện sản phẩm an toàn. Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 quy định rõ, người mua có quyền yêu cầu cung cấp thông tin minh bạch về hàng hóa, dịch vụ. Nếu phát hiện sản phẩm không bảo đảm, người dân có thể phản ánh tới cơ quan chức năng để kịp thời xử lý.

Ngoài ra, chính người tiêu dùng cũng cần nâng cao trách nhiệm của mình: không ham rẻ, không mua sản phẩm trôi nổi, không rõ nguồn gốc; lựa chọn các cơ sở uy tín, kiểm tra nhãn mác, hạn sử dụng trước khi quyết định mua hàng.