Thực phẩm ngâm tẩm hóa chất tràn lan: Làm rõ trách nhiệm từng cơ quan quản lý

Cho ý kiến về dự thảo Luật Hóa chất sửa đổi sáng 4/6, bà Nguyễn Thanh Hải nhấn mạnh rằng việc quản lý hóa chất hiện nay còn nhiều bất cập. Hóa chất bị xả thải ra môi trường, sử dụng trong thực phẩm một cách tràn lan. Nguyên nhân của thực trạng này, theo bà, là do sự thiếu chặt chẽ trong phân công và quản lý giữa các cơ quan liên quan.

Bà nêu ví dụ về trường hợp giá đỗ ngâm, tẩm hóa chất. "Vấn đề này do ý thức của người sản xuất. Nhưng tại sao người sản xuất, trồng giá đỗ lại mua được hóa chất một cách dễ dàng như vậy", bà đặt câu hỏi.

Thực tế, hồi tháng 4, cơ quan chức năng đã bắt tạm giam 4 chủ cơ sở ở TP Vinh với cáo buộc sản xuất 3.500 tấn giá đỗ bằng cách sử dụng "nước kẹo" để ngâm, tưới giá đỗ trong giai đoạn từ năm 2024 đến nay. Trước đó, vào tháng 12/2024, Công an tỉnh Đăk Lăk cũng khởi tố và bắt giam một số người có hành vi tương tự. Những cá nhân này bị cáo buộc dùng chất cấm 6-Benzylaminopurine để sản xuất hàng nghìn tấn giá đỗ, trung bình mỗi ngày cung cấp ra thị trường từ 8-10 tấn. Hóa chất này giúp giá đỗ to, mập, ngắn rễ và đẹp mắt, qua đó đem lại lợi nhuận cao.

Ngoài ra, tình trạng sử dụng hóa chất bảo quản trong thực phẩm, hoa quả cũng diễn biến phức tạp. Bà Nguyễn Thanh Hải kể rằng bà từng thử nghiệm với một số loại quả mua tại siêu thị và phát hiện có những quả táo không cần bảo quản tủ lạnh, để ngoài vài tháng vẫn không hỏng. Bà so sánh: "Ngày xưa, hoa quả chỉ để ngoài vài ngày là nhũn, ủng, ruồi nhặng bâu đầy. Nhưng hoa quả ngâm tẩm hóa chất bảo quản, ruồi nhặng còn không muốn bâu". Bà đặt câu hỏi về trách nhiệm của các cơ quan chức năng khi để tình trạng này xảy ra.

Dẫn lại phát biểu của Chủ tịch Quốc hội tại phiên họp ngày 3/6 rằng "quy định rõ trách nhiệm từng bộ ngành nếu để hàng giả, hàng nhái ra thị trường", bà Hải đề nghị dự thảo Luật Hóa chất sửa đổi cần làm rõ trách nhiệm của từng cơ quan quản lý chất bảo quản thực phẩm. Bà nhấn mạnh việc phân công đầu mối quản lý, xác định rõ cơ quan chịu trách nhiệm chủ trì và cơ quan phối hợp là rất cần thiết.

Theo bà, các bộ ngành phụ trách lĩnh vực liên quan cần phối hợp kiểm tra việc mua bán, vận chuyển và sử dụng hóa chất, đặc biệt là với các tổ chức, cá nhân sử dụng hóa chất. Những trường hợp này cần được kiểm soát chặt chẽ, đăng ký mục đích và nhu cầu sử dụng hóa chất trên cơ sở dữ liệu, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số để quản lý hiệu quả hơn.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng nhấn mạnh rằng hóa chất là mặt hàng được sử dụng phổ biến trong mọi mặt đời sống. Ông lưu ý: "Không chỉ các chất độc hại mà mọi người hay nghĩ tới, hóa chất còn gồm chất phụ gia, cả người nông dân trồng lúa, hay trồng cây hoa trái đều sử dụng hóa chất". Do vậy, ông đề nghị cần có quy định chặt chẽ hơn trong việc mua bán, vận chuyển hóa chất, đặc biệt là các loại hóa chất không rõ nguồn gốc. Đồng thời, các bộ ngành cần có biện pháp phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh việc đơn giản hóa thủ tục hành chính, đặc biệt là các thủ tục cấp chứng chỉ tư vấn hóa chất để không gây khó khăn cho doanh nghiệp.

Theo ông, việc quản lý hóa chất cần phù hợp với các nguyên tắc kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, đảm bảo phát triển bền vững và không ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy, đại diện cơ quan thẩm tra, cho biết dự luật lần này hướng tới quản lý hóa chất trong toàn bộ vòng đời, từ khi hóa chất được tạo ra hoặc nhập khẩu vào Việt Nam. Mức độ quản lý được thiết kế chặt chẽ, phù hợp với từng danh mục hóa chất.

Dự thảo cũng đưa ra các biện pháp kiểm soát đặc biệt với hoạt động nhập khẩu và tồn trữ hóa chất cần kiểm soát. Các tổ chức, cá nhân sử dụng hóa chất phải đăng ký mục đích và nhu cầu sử dụng trên cơ sở dữ liệu, đồng thời cần tập trung vào công tác hậu kiểm để hạn chế tối đa việc hóa chất bị sử dụng sai mục đích.

Hiện nay, một số loại hóa chất được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau và do nhiều bộ cùng quản lý. Điều này dẫn đến tình trạng doanh nghiệp khai báo không trung thực mục đích sử dụng để lựa chọn cơ chế quản lý thông thoáng hơn. Vì vậy, Thường trực Ủy ban đề nghị Chính phủ chỉ đạo nghiên cứu phương án phân công hợp lý nhiệm vụ quản lý nhà nước giữa các bộ liên quan, theo hướng giao một đầu mối quản lý hoạt động sản xuất, kinh doanh đối với hóa chất cần kiểm soát đặc biệt.

Quốc hội dự kiến thông qua dự án luật này vào ngày 14/6.