Khởi tố lãnh đạo Việt Phát Group: Cảnh báo rủi ro pháp lý quản trị doanh nghiệp

I. Mở đầu

Ngày 4/6/2025, Bộ Công an chính thức công bố quyết định khởi tố một số cá nhân là lãnh đạo của Công ty Cổ phần Đầu tư Thương mại Xuất nhập khẩu Việt Phát (VPG), một doanh nghiệp niêm yết có doanh thu hơn 16.000 tỷ đồng và là đối tác lớn của các tập đoàn nhà nước như EVN, PVN và các doanh nghiệp tư nhân hàng đầu như Hòa Phát, Aeon Mall Việt Nam.

Diễn biến pháp lý này không chỉ thu hút sự quan tâm của thị trường tài chính mà còn đặt ra hàng loạt vấn đề pháp lý đáng lưu ý trong hoạt động quản trị và minh bạch doanh nghiệp.

II. Diễn biến vụ việc

Theo thông tin từ Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an, các bị can bị khởi tố trong vụ án xảy ra tại Công ty TNHH Khoáng sản và Luyện kim Việt Trung (VTM) và một số công ty thương mại là:

• Ông Bùi Thanh Bình, Tổng Giám đốc Công ty VTM: bị khởi tố về hai tội danh gồm “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí” theo Điều 219 và “Nhận hối lộ” theo Điều 354 Bộ luật Hình sự 2015.
• Ông Nguyễn Văn Bình, Chủ tịch HĐQT VPG và ông Nguyễn Văn Đức, Tổng Giám đốc VPG: bị khởi tố về tội “Đưa hối lộ” theo Điều 364.
• Các Giám đốc doanh nghiệp tư nhân khác như Ngô Tiến Cương (Công ty Tiến Đại Phát), Nguyễn Duy Nghiệp (An Bình), Nguyễn Xuân Tốt (Trung Thành Thái Nguyên): cũng bị khởi tố về tội “Đưa hối lộ”.
• Ông Nguyễn Trường Giang, nguyên Trưởng phòng Quản lý chất lượng và Đo lường Công ty VTM: bị khởi tố về tội “Nhận hối lộ”.
• Ông Lê Xuân Định: bị khởi tố về hành vi “Môi giới hối lộ” theo Điều 365.

III. Phân tích pháp lý và các tội danh

1. Điều 219 – Tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí

Áp dụng cho trường hợp ông Bùi Thanh Bình, nếu hành vi gây thiệt hại từ 100 triệu đồng trở lên, có thể bị phạt tù từ 1 năm đến 20 năm.

2. Điều 354 – Tội nhận hối lộ

Áp dụng cho ông Bình và ông Giang. Tùy theo giá trị khoản hối lộ, mức phạt có thể từ 2 năm đến tù chung thân.

3. Điều 364 – Tội đưa hối lộ

Áp dụng cho lãnh đạo VPG và các giám đốc doanh nghiệp liên quan. Hình phạt có thể đến 20 năm tù hoặc cao hơn nếu khoản hối lộ lớn.

4. Điều 365 – Tội môi giới hối lộ

Áp dụng cho ông Lê Xuân Định. Mức phạt cao nhất có thể đến 15 năm tù.

Tất cả các điều luật đều được quy định rõ trong Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017.

IV. Mối quan hệ hợp tác của VPG với doanh nghiệp lớn

Việt Phát Group là một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng nguyên vật liệu – đặc biệt là than nhiệt và quặng sắt – cho các ngành công nghiệp trọng điểm:

• Với EVN và PVN: VPG cung cấp từ 2–3 triệu tấn than mỗi năm cho các nhà máy nhiệt điện như Sông Hậu, Vũng Áng 1, Vĩnh Tân, Hải Phòng và Duyên Hải. Doanh thu từ mảng này chiếm tỷ trọng lớn trong hoạt động kinh doanh của công ty.
• Với Hòa Phát: Cung cấp hơn 1 triệu tấn quặng sắt/năm cho các nhà máy thép tại Hải Dương và Dung Quất. Đây là hợp đồng chiến lược, bảo đảm nguồn cung đầu vào cho tập đoàn sản xuất thép lớn nhất Việt Nam.
• Với Aeon Mall Việt Nam: Việt Phát là đơn vị phát triển hạ tầng các trung tâm thương mại tại Hải Phòng, Hạ Long và Biên Hòa. Dự án tiêu biểu là Aeon Mall Lê Chân – TTTM lớn nhất miền Bắc hiện nay.

Tuy nhiên, các khoản phải thu hàng trăm tỷ đồng giữa VPG và các công ty điện lực/dầu khí cho thấy dấu hiệu liên quan đến lợi ích kinh tế rât lớn, cần xác định rõ hơn về tính minh bạch.

V. Tác động và hệ lụy

Ngay sau khi thông tin về việc khởi tố được công bố, cổ phiếu VPG đã giảm sàn, cho thấy sự lo ngại từ nhà đầu tư. Trên thực tế, doanh nghiệp từng công bố lợi nhuận sau thuế quý I/2025 tăng mạnh, nhưng vụ án đã làm lu mờ các kết quả tài chính và dấy lên rủi ro lớn về quản trị công ty đại chúng.

Hệ lụy pháp lý từ vụ án này không chỉ là các án phạt hình sự mà còn có thể kéo theo các tranh chấp dân sự – thương mại, thậm chí đình chỉ hợp đồng cung ứng nếu đối tác quốc tế đánh giá không còn đảm bảo tính minh bạch.

VI. Kết luận

Vụ khởi tố lãnh đạo Việt Phát Group là lời cảnh báo rõ ràng về tầm quan trọng của việc tuân thủ pháp luật trong hoạt động doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp có vốn hóa lớn, đang niêm yết công khai trên thị trường chứng khoán. Trong bối cảnh công cuộc phòng, chống tham nhũng đang được đẩy mạnh, mọi hành vi vi phạm – dù ở khu vực công hay tư – đều sẽ bị xử lý nghiêm minh theo đúng quy định pháp luật.