Hộ kinh doanh không đủ tiền nộp phạt, truy thu tài sản của từng thành viên

Nhiều nội dung mới, mạnh, và toàn diện hơn về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính sẽ chính thức có hiệu lực, trong đó có việc cưỡng chế tài sản riêng của cá nhân, thành viên hộ kinh doanh nếu tài sản chung không đủ để nộp phạt. Đây là một trong những điểm nổi bật của Nghị định 296/2025/NĐ-CP quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, sẽ chính thức thay thế Nghị định 166/2013/NĐ-CP sau hơn một thập kỷ áp dụng.

Theo quy định mới, cơ quan chức năng khi cưỡng chế sẽ ưu tiên xử lý tài sản chung trước; nếu tài sản chung (như tài sản phục vụ sản xuất kinh doanh của hộ kinh doanh, hộ gia đình) không còn đủ để nộp phạt thì cơ quan thi hành có thể cưỡng chế tài sản riêng của từng thành viên trong hộ kinh doanh, hộ gia đình. Ví dụ, nếu một hộ kinh doanh nhiều thành viên bị xử phạt vì vi phạm hành chính liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh và tài sản chung như máy móc, thiết bị… không đủ để nộp phạt, cơ quan thi hành có thể kê biên, bán đấu giá tài sản riêng của từng thành viên để thu tiền nộp phạt. Điều này nhằm khắc phục tình trạng trước đây dễ xảy ra: hộ kinh doanh chỉ đứng tên một người, khi bị xử phạt thì chỉ kê biên tài sản đứng tên người đó, trong khi tài sản khác thuộc quyền sở hữu của các thành viên còn lại lại “trốn” khỏi phạm vi cưỡng chế. Việc bổ sung cưỡng chế tài sản riêng sẽ giúp đảm bảo việc thi hành quyết định xử phạt được đầy đủ và công bằng hơn.

Không chỉ dành cho cá nhân, tổ chức, Nghị định 296/2025/NĐ-CP bổ sung thêm 4 nhóm đối tượng mới có thể bị áp dụng biện pháp cưỡng chế: hộ gia đình, hộ kinh doanh, tổ hợp tác và cộng đồng dân cư. Điều này phản ánh sự đa dạng hơn trong đối tượng áp dụng cưỡng chế theo quy định mới, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế nhiều người tham gia hoạt động kinh doanh nhỏ lẻ dưới hình thức hộ gia đình, hộ kinh doanh.

Ngoài ra, các biện pháp cưỡng chế cũng được quy định linh hoạt hơn so với quy định cũ. Trước đây, Nghị định 166 yêu cầu thực hiện theo thứ tự nhất định (khấu trừ từ lương, thu nhập trước rồi mới đến kê biên tài sản), nhưng quy định mới cho phép áp dụng một hoặc nhiều biện pháp cùng lúc nếu cần thiết, nhằm ngăn chặn hành vi chuyển tài sản, tẩu tán khi cơ quan chức năng tiến hành cưỡng chế.

Ở tổ hợp tác, các thành viên cũng phải liên đới chịu trách nhiệm bằng tài sản riêng, tính theo tỷ lệ phần đóng góp hoặc theo thỏa thuận trong hợp đồng hợp tác. Sự liên đới này nhằm đảm bảo trách nhiệm của các bên trong mô hình kinh tế tập thể nhỏ, tránh tình trạng “trốn” nghĩa vụ khi tài sản chung không còn.

Một điểm đáng chú ý là quy định mới nghiêm cấm cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang, tổ chức chính trị, tổ chức vũ trang sử dụng ngân sách nhà nước để nộp phạt đối với các vi phạm hành chính. Điều này khác với quy định cũ, theo đó các đơn vị này có thể khấu trừ tiền từ nguồn kinh phí của đơn vị để thực hiện cưỡng chế. Quy định mới buộc họ phải tự bảo đảm nguồn tiền để thực hiện quyết định, qua đó tăng trách nhiệm cá nhân và tính minh bạch trong quản lý tài chính.

Cơ quan thi hành được yêu cầu người bị cưỡng chế phải cung cấp thông tin tài khoản trong vòng 03 (ba) ngày làm việc kể từ khi có yêu cầu; nếu không có thông tin, cơ quan chức năng có quyền yêu cầu tổ chức tín dụng, ngân hàng, Kho bạc Nhà nước cung cấp. Điều này nhằm tạo kỷ luật thời gian, hạn chế việc “ngâm” hồ sơ, kéo dài thời gian và tạo cơ hội cho đối tượng vi phạm tẩu tán tài sản.

Sự ra đời của Nghị định 296/2025/NĐ-CP đánh dấu một bước tiến quan trọng trong quản lý cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt hành chính tại Việt Nam. Những quy định mới về cưỡng chế tài sản riêng của thành viên hộ kinh doanh, mở rộng đối tượng bị cưỡng chế, linh hoạt biện pháp và tăng cường trách nhiệm tài sản nhằm tạo tính hiệu quả, chặt chẽ và công bằng hơn trong thi hành pháp luật. Với những thay đổi này, nhà nước kỳ vọng sẽ nâng cao tính răn đe và khả năng thu hồi tiền phạt, đồng thời hạn chế việc tẩu tán tài sản của người vi phạm