Những điểm mới nổi bật của Luật Thi hành án dân sự sửa đổi

Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi) đã thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương của Đảng về cải cách tư pháp, hoàn thiện và nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật; đồng thời khắc phục những bất cập phát sinh qua 17 năm thi hành Luật. Luật gồm 5 Chương, 116 điều, tập trung sửa đổi, bổ sung 9 nhóm vấn đề lớn, cụ thể:

1. Hoàn thiện mô hình cơ quan THADS một cấp ở địa phương

Luật năm 2025 thể chế hóa Kết luận số 162-KL/TW ngày 06/6/2025 của Bộ Chính trị, quy định hệ thống THADS tổ chức thống nhất từ Trung ương đến địa phương theo mô hình một cấp, có Phòng THADS khu vực. Trưởng Phòng THADS khu vực là Chấp hành viên trưởng, thực hiện nhiệm vụ tư pháp theo ủy quyền, chỉ đạo chuyên môn, nghiệp vụ, bảo đảm hiệu quả thi hành án và phối hợp với các cơ quan liên quan.

2. Quy định về gửi lại yêu cầu thi hành án

Quy định này nhằm giảm án tồn, khắc phục tình trạng theo dõi kéo dài các vụ việc chưa có điều kiện thi hành gây lãng phí ngân sách.

Việc gửi lại yêu cầu vẫn bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự; khi phát hiện người phải thi hành án có điều kiện, người yêu cầu có quyền yêu cầu thi hành trở lại và thời gian gửi lại không tính vào thời hiệu.

3. Quản lý kho vật chứng

Luật sửa đổi theo hướng vật chứng tiếp tục lưu giữ tại kho của Công an, Quân đội hoặc cơ quan tiến hành tố tụng cho đến khi bản án có hiệu lực. Quy định này hạn chế di chuyển vật chứng, giảm chi phí, tránh thất lạc, hư hỏng, bảo đảm an toàn đối với vật chứng đặc thù, đồng thời phù hợp với điều kiện thực tế của cơ quan THADS.

4. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số

Thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024, Luật bổ sung nhiều quy định về ứng dụng công nghệ thông tin trong THADS như: thông báo điện tử, xác minh điện tử, thanh toán chuyển khoản… Một số quy định có hiệu lực sớm nhằm tạo cơ sở pháp lý triển khai kịp thời trên thực tế.

5. Tăng cường vai trò của chính quyền địa phương

Tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng của chính quyền địa phương trong công tác THADS, Luật quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương trong lãnh đạo, chỉ đạo công tác THADS trên địa bàn, đặc biệt là UBND cấp xã, cơ quan chuyên môn thuộc UBND các cấp, phù hợp với mô hình sau sắp xếp. 

6. Thời hạn kháng nghị của Viện kiểm sát đối với vụ việc đã kết thúc

Nhằm bảo đảm hiệu lực, hiệu quả của công tác THADS, bảo đảm tính ổn định của các quan hệ xã hội, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự, đồng thời, tăng cường trách nhiệm của các cơ quan liên quan trong THADS, Luật đã bổ sung quy định về thời hạn kháng nghị của VKSND đối với các vụ việc thi hành án đã kết thúc là 01 năm kể từ ngày Viện kiểm sát được thông báo về kết thúc việc thi hành án. 

7. Xử lý khoản tiền tạm thu tồn đọng kéo dài

Luật quy định khoản tiền tạm thu sau 05 năm không nhận được bản án, quyết định của Tòa án thì sung công; trường hợp sau đó có bản án, quyết định thì thực hiện thoái thu để thi hành theo quy định, góp phần chống lãng phí, khơi thông nguồn lực.

8. Đơn giản hóa thủ tục thi hành án

Thực hiện Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022, Luật rà soát, sửa đổi các thủ tục theo hướng đơn giản, rút ngắn thời gian, giảm chi phí nhưng vẫn bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự.

Một số nội dung nổi bật như: (1) Quy định thông báo thi hành án trên môi trường số bên cạnh các phương thức khác nhằm giải quyết khó khăn, giảm chi phí, đặc biệt là trong các vụ đại án; (2) Quy định cơ quan THADS chủ động ra quyết định thi hành án đối với khoản bồi thường trong trường hợp cơ quan THADS đã thu được tiền ở giai đoạn tố tụng mà không cần chờ đơn yêu cầu thi hành án của người được thi hành án; (3) Sửa đổi quy định về thi hành quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời theo hướng nhanh gọn, phù hợp với tính chất phải kịp thời của loại quyết định này...

9. Tiếp tục xã hội hóa hoạt động THADS

Luật đổi tên Thừa phát lại thành Thừa hành viên, Văn phòng Thừa phát lại thành Văn phòng THADS, bảo đảm dễ hiểu, phù hợp tính chất hoạt động. Thừa hành viên tiếp tục thực hiện các thủ tục theo Nghị định số 08/2020/NĐ-CP và được mở rộng thẩm quyền như: ra quyết định thi hành án; đề nghị Tòa án xử lý tài sản chung, tuyên bố giao dịch vô hiệu, giải quyết tranh chấp tài sản thi hành án; đề nghị phong tỏa tài khoản, tài sản và tạm dừng giao dịch liên quan.