Nếu xoá bỏ thuế khoán, cá nhân và hộ kinh doanh cần biết những gì?

Chính phủ vừa trình Quốc hội đề xuất xóa bỏ hình thức thuế khoán áp dụng cho hộ và cá nhân kinh doanh, chuyển sang cơ chế kê khai và nộp thuế dựa trên doanh thu thực tế. Nếu được Quốc hội thông qua, hàng triệu hộ kinh doanh sẽ chịu tác động trực tiếp. Vậy người dân cần hiểu và chuẩn bị gì cho thay đổi lớn này?

Trong kỳ họp thứ 10 của Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng (Bộ Tài chính) trình dự án sửa đổi Luật Quản lý thuế theo hướng: hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh sẽ không còn nộp thuế theo hình thức “thuế khoán” mà thay vào đó là khai thuế, tính thuế theo từng loại thuế, theo kỳ tính thuế, dựa vào doanh thu thực tế của hoạt động sản xuất - kinh doanh.

Mục tiêu là thực hiện chủ trương xoá bỏ thuế khoán theo Nghị quyết 68-NQ/TW, hướng tới việc minh bạch hơn, căn cứ doanh thu thực, hỗ trợ hộ cá nhân kinh doanh theo mô hình đơn giản.

Tuy nhiên, theo Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, việc chuyển sang khai thuế, kê khai doanh thu theo hóa đơn có thể làm tăng nghĩa vụ thuế của nhiều hộ kinh doanh nếu mức doanh thu thực kê khai cao hơn mức khoán hiện hành.

Ai sẽ bị tác động và tác động như thế nào?

Nếu Quốc hội thông qua đề xuất của Chính phủ, nhóm chịu ảnh hưởng trực tiếp sẽ là các hộ và cá nhân kinh doanh - những người hiện nay đang nộp thuế khoán theo mức cố định do cơ quan thuế xác định hằng năm.

Theo dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi), thuế khoán sẽ bị xoá bỏ. Thay vào đó, hộ và cá nhân kinh doanh sẽ tự kê khai và nộp thuế dựa trên doanh thu thực tế, áp dụng cho từng loại thuế như thuế giá trị gia tăng (GTGT) và thuế thu nhập cá nhân (TNCN), theo kỳ tính thuế quy định.

Thay đổi lớn trong cách tính thuế

Việc chuyển từ “thuế khoán” sang “kê khai doanh thu thực” được xem là một bước thay đổi căn bản trong quản lý thuế.

• Thuế khoán: người kinh doanh nộp một mức cố định, không cần chứng minh doanh thu thực tế.
• Kê khai doanh thu thực: người kinh doanh phải lập hóa đơn, chứng từ đầy đủ và khai rõ doanh thu, chi phí, để cơ quan thuế xác định số thuế phải nộp.

Theo Bộ Tài chính, việc này nhằm tăng tính công bằng và minh bạch, phản ánh đúng năng lực kinh doanh của từng hộ, cá nhân. Cơ quan soạn thảo cũng sẽ ban hành hướng dẫn cụ thể về phương pháp tính thuế GTGT, hồ sơ kê khai, thủ tục nộp thuế và chế độ kế toán đơn giản dành riêng cho hộ, cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ.

Dự thảo đồng thời trao quyền cho Chính phủ được điều chỉnh mức tiền phạt chậm nộp thuế, để phù hợp với tình hình kinh tế – xã hội từng thời kỳ.

Nguy cơ và điều cần lưu ý

Một trong những vấn đề được giới chuyên gia và Ủy ban Kinh tế – Tài chính của Quốc hội lưu ý là: khi kê khai theo doanh thu thực, số thuế phải nộp có thể tăng đáng kể nếu doanh thu khai báo cao hơn mức khoán trước đây.

Ủy ban đề nghị Chính phủ cần đánh giá tác động kỹ lưỡng, tránh để việc chuyển đổi này trở thành “gánh nặng thuế” cho người dân, đặc biệt là nhóm hộ kinh doanh nhỏ có doanh thu không ổn định.

Bên cạnh đó, dự thảo còn đưa vào hệ thống hoàn thuế tự động dựa trên cơ sở dữ liệu quản lý thuế điện tử. Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra lưu ý cần quy định rõ điều kiện, phạm vi áp dụng và trách nhiệm của các bên trong trường hợp hệ thống phát sinh sai sót, để đảm bảo quyền lợi người nộp thuế.

Người dân cần chuẩn bị gì nếu Quốc hội phê chuẩn?

Nếu đề xuất của Chính phủ được Quốc hội thông qua, việc bỏ thuế khoán và chuyển sang cơ chế kê khai, tính thuế theo doanh thu thực sẽ được áp dụng rộng rãi. Để không bị lúng túng, hộ và cá nhân kinh doanh nên chủ động chuẩn bị từ bây giờ theo các bước sau:

1. Xác định rõ đối tượng và quy mô kinh doanh của mình

Trước hết, người dân cần kiểm tra xem mình thuộc hộ kinh doanh hay cá nhân kinh doanh, đã đăng ký hay chưa. Mỗi nhóm đối tượng sẽ có cách kê khai và tính thuế khác nhau.
Hãy rà soát lại doanh thu thực tế trong năm so với mức thuế khoán hiện tại để ước lượng xem nghĩa vụ thuế có thay đổi đáng kể hay không.

2. Bắt đầu làm quen với việc ghi chép và xuất hóa đơn

Khi cơ chế thuế khoán bị xóa bỏ, người kinh doanh sẽ phải ghi nhận doanh thu, chi phí và xuất hóa đơn cho từng giao dịch.
Bộ Tài chính dự kiến ban hành chế độ kế toán đơn giản cho hộ và cá nhân nhỏ lẻ, giúp việc ghi chép không quá phức tạp. Tuy nhiên, việc lưu trữ chứng từ, hóa đơn vẫn là nghĩa vụ bắt buộc để làm căn cứ kê khai và nộp thuế đúng.

3. Chuẩn bị tinh thần cho sự thay đổi về số thuế phải nộp

Khi kê khai theo doanh thu thực, thuế có thể tăng hoặc giảm tùy trường hợp.
Nếu trước đây mức khoán thấp hơn doanh thu thật, nghĩa vụ thuế sẽ tăng. Ngược lại, nếu hoạt động kinh doanh trầm lắng hoặc doanh thu giảm, người dân có thể được hưởng mức thuế thấp hơn.
Điều quan trọng là hiểu rõ cách tính để chủ động nguồn tài chính, tránh bị bất ngờ khi chuyển đổi.

4. Theo dõi hướng dẫn chính thức từ cơ quan thuế

Sau khi Quốc hội thông qua, Bộ Tài chính và Tổng cục Thuế sẽ có thông tư hướng dẫn cụ thể về quy trình kê khai, thời hạn nộp, và biểu thuế áp dụng.
Hộ, cá nhân kinh doanh nên thường xuyên theo dõi thông báo từ Chi cục Thuế nơi cư trú, hoặc nhờ hỗ trợ qua cổng thông tin điện tử ngành thuế để nắm kịp thời quy định mới.

5. Lưu ý về các chính sách hỗ trợ giai đoạn chuyển tiếp

Nhiều ý kiến trong Ủy ban Tài chính – Ngân sách đề xuất cần có chính sách chuyển tiếp, miễn giảm thuế cho nhóm hộ kinh doanh nhỏ, tránh tạo cú sốc khi chuyển đổi sang cơ chế mới. Do đó, người dân nên theo dõi kỹ xem mình có thuộc diện được hỗ trợ hoặc ưu đãi thuế tạm thời trong thời gian đầu áp dụng hay không.

Xóa bỏ thuế khoán là bước tiến quan trọng trong cải cách quản lý thuế, hướng tới minh bạch, công bằng và hiện đại hơn. Tuy nhiên, sự thay đổi này cũng đòi hỏi hộ và cá nhân kinh doanh chủ động thích ứng, từ việc ghi chép doanh thu đến kê khai và nộp thuế đúng quy định.

Nếu chuẩn bị sớm, nắm rõ quy trình và cập nhật thông tin thường xuyên, người dân hoàn toàn có thể chuyển sang cơ chế mới một cách thuận lợi, ít rủi ro và minh bạch hơn.