Quyền thăm nom, chăm sóc con sau ly hôn

Tòa soạn Tạp chí Phổ biến pháp luật Việt Nam nhận được câu hỏi của bạn đọc ở thị xã Trảng Bàng, tỉnh Tây Ninh. Nội dung, bạn đọc hỏi: “Tôi và chồng cũ đã ly hôn, tòa xử giao con cho chồng cũ nuôi, tôi có nghĩa vụ cấp dưỡng nuôi con đến khi trưởng thành. Sau bản án, tôi đã thực hiện đúng trách nhiệm cấp dưỡng của minh nhưng khi tôi đến thăm con thì chồng cũ không cho thăm và có lời nói xúc phạm tôi. Xin Tòa soạn cho biết, theo quy định pháp luật thì chồng cũ có quyền ngăn cản tôi thăm nom, chăm sóc con sau khi ly hôn không? Nếu bị ngăn cản, tôi cần phải làm gì?”

Tư vấn viên pháp luật Đỗ Minh Chánh, Trung tâm Tư vấn pháp luật tại Thành phố Hồ Chí Minh, Hội Phổ biến và Tham vấn pháp luật Việt Nam cho biết: Theo quy định tại Điều 85 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 thì chỉ hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên trong một số trường hợp. Cụ thể, cha, mẹ bị hạn chế quyền đối với con chưa thành niên trong các trường hợp sau đây:

- Bị kết án về một trong các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con với lỗi cố ý hoặc có hành vi vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con;

- Phá tán tài sản của con;

- Có lối sống đồi trụy;

- Xúi giục, ép buộc con làm những việc trái pháp luật, trái đạo đức xã hội;

Căn cứ vào từng trường hợp cụ thể, Tòa án có thể tự mình hoặc theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức quy định tại Điều 86 Luật Hôn nhân và gia đinh để ra quyết định không cho cha, mẹ trông nom, chăm sóc, giáo dục con, quản lý tài sản riêng của con hoặc đại diện theo pháp luật cho con trong thời hạn từ 01 năm đến 05 năm. Tòa án có thể xem xét việc rút ngắn thời hạn này.

Ngoài ra, theo quy định tại khoản 3 Điều 82 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 về nghĩa vụ, quyền của cha, mẹ không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn như sau:

- Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ tôn trọng quyền của con được sống chung với người trực tiếp nuôi;

- Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con;

- Sau khi ly hôn, người không trực tiếp nuôi con có quyền, nghĩa vụ thăm nom con mà không ai được cản trở;

- Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con lạm dụng việc thăm nom để cản trở hoặc gây ảnh hưởng xấu đến việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con thì người trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền thăm nom con của người đó.

Bên cạnh đó, tại khoản 2 Điều 83 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định nghĩa vụ, quyền của cha, mẹ trực tiếp nuôi con đối với người không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn:

- Cha, mẹ trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu người không trực tiếp nuôi con thực hiện các nghĩa vụ theo quy định tại Điều 82 Luật Hôn nhân và Gia đình; yêu cầu người không trực tiếp nuôi con cùng các thành viên gia đình tôn trọng quyền được nuôi con của mình.

- Cha, mẹ trực tiếp nuôi con cùng các thành viên gia đình không được cản trở người không trực tiếp nuôi con trong việc thăm nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.

Tại Điều 56 Nghị định 144/2021/NĐ-CP của Chính phủ quy định: “Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi ngăn cản quyền thăm nom, chăm sóc giữa ông, bà và cháu; giữa cha, mẹ và con, trừ trường hợp cha mẹ bị hạn chế quyền thăm nom con theo quyết định của tòa án; giữa vợ và chồng; giữa anh, chị, em với nhau”.

Để xử lý người có hành vi ngăn cản, bạn cần lập vi bằng hành vi ngăn cản việc thăm nom, chăm sóc con làm bằng chứng. Sau đó, làm đơn phản ánh kèm các tài liệu chứng cứ chứng minh bản thân bị cản trở khi thăm nom, chăm sóc con tới cơ quan có thẩm quyền là UBND cấp huyện theo quy định tại Điều 68 Nghị định 144/2021/NĐ-CP để các cơ quan xem xét xử lý hành vi này. Đồng thời, việc lập vi bằng về hành vi cản trở khi thăm nom, chăm sóc con cũng là căn cứ để bạn khởi kiện thay đổi người trực tiếp nuôi con tại Tòa án.

Việc yêu cầu xử phạt hành chính, hay yêu cầu cơ quan thi hành án là những thủ tục pháp lý khá phức tạp, mất nhiều thời gian công sức nên đòi hỏi người yêu cầu có hiểu biết pháp luật và kiên trì theo đuổi.

Tuy nhiên, việc bị xử phạt hay được cơ quan thi hành án can thiệp để cho người không trực tiếp nuôi dưỡng thăm gặp con cũng chỉ có giá trị, tác dụng trong một lần hoặc một thời gian nhất định. Rất nhiều trường hợp khi cơ quan thi hành án, ban ngành chức năng không có mặt người trực tiếp nuôi dưỡng lại tiếp tục ngăn cản quyền thăm nuôi con của người còn lại.