Các bộ, sở, huyện sẽ không còn tổ chức cơ quan thanh tra như trước
Sau sắp xếp, hệ thống thanh tra chỉ còn Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh, trong khi bộ, sở, UBND huyện không có cơ quan thanh tra riêng nhưng vẫn giữ quyền kiểm tra trong phạm vi lĩnh vực và địa bàn quản lý.
Hiện nay, Chính phủ đã ban hành nhiều nghị định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của các bộ, cùng với các cơ quan chuyên môn thuộc UBND ba cấp tỉnh, huyện, xã. Theo các nghị định này, hệ thống cơ quan thanh tra vẫn được ghi nhận theo mô hình truyền thống, với các cơ quan thanh tra nằm ở bộ, UBND cấp tỉnh và cấp huyện. Tuy nhiên, Thanh tra Chính phủ đang xúc tiến hoàn thiện đề án về mô hình thanh tra mới, tập trung vào việc tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực và hiệu quả. Đồng thời, dự thảo nghị định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Thanh tra Chính phủ cũng đang được chỉnh sửa lần cuối, sau khi đã xin ý kiến Bộ Chính trị. Khi hoàn tất, nghị định này sẽ được xây dựng và ban hành theo thủ tục rút gọn.
Theo thông tin từ Thanh tra Chính phủ và một số cơ quan thanh tra thuộc các bộ, mô hình mới sẽ chỉ bao gồm Thanh tra Chính phủ và Thanh tra cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Các cơ quan thanh tra tại huyện, sở và bộ sẽ không còn hoạt động. Chức năng, nhiệm vụ và nhân sự của thanh tra thuộc bộ sẽ được chuyển về Thanh tra Chính phủ, trong khi thanh tra cấp huyện và các sở sẽ chuyển về Thanh tra tỉnh. Phương án chuyển giao này đang được gấp rút triển khai để hoàn thành trong thời gian sớm nhất.
Dự kiến, khi nghị định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Thanh tra Chính phủ được ban hành, nó sẽ thay đổi đáng kể tổ chức và hoạt động thanh tra tại các bộ và UBND cấp tỉnh, huyện. Tuy nhiên, một số bộ đặc thù như Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và Ngân hàng Nhà nước vẫn sẽ duy trì cơ quan thanh tra riêng. Ngoài ra, các mô hình thanh tra chuyên ngành theo thông lệ quốc tế, gắn với các điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia, vẫn sẽ được tiếp tục thực hiện. Điều này bao gồm các lĩnh vực như thanh tra hàng không, hàng hải, an toàn bức xạ hạt nhân và chứng khoán.
Để đảm bảo hệ thống thanh tra mới hoạt động một cách thông suốt, Thanh tra Chính phủ sẽ tham mưu Chính phủ nghiên cứu, sửa đổi một số luật quan trọng như Luật Thanh tra, Luật Phòng, chống tham nhũng, Luật Khiếu nại và Luật Tố cáo. Các luật này điều chỉnh các nhiệm vụ, chức năng liên quan đến hoạt động thanh tra ở các cấp, các ngành.
Trong bối cảnh chờ hoàn thiện khung pháp lý mới, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 190 để xử lý một số vấn đề pháp lý liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước. Theo nghị quyết này, các cơ quan thanh tra được tiếp nhận chức năng, nhiệm vụ từ các cơ quan khác sẽ thực hiện nhiệm vụ thanh tra của đơn vị đã chuyển giao. Những đơn vị không còn tổ chức thanh tra hoặc không thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành sẽ tiếp tục thực hiện nhiệm vụ kiểm tra hoặc kiểm tra chuyên ngành trong phạm vi quản lý nhà nước theo quy định.
Đối với các bộ và cơ quan ngang bộ, khi không còn tổ chức thanh tra, Bộ trưởng hoặc Thủ trưởng cơ quan ngang bộ vẫn có quyền lập đoàn thanh tra trong trường hợp cần thiết hoặc đề nghị Thanh tra Chính phủ tiến hành hoạt động thanh tra. Những quy định này được thiết kế để đảm bảo tính liên tục và không làm gián đoạn hoạt động thanh tra trong giai đoạn chuyển tiếp sang mô hình mới.
Việc tổ chức lại hệ thống thanh tra theo hướng tinh gọn, hiệu quả được kỳ vọng sẽ góp phần nâng cao chất lượng, hiệu lực hoạt động thanh tra, đồng thời giảm trùng lặp và tối ưu hóa nguồn lực trong quản lý nhà nước.
