Đề xuất xã hội hoá, cho doanh nghiệp tư nhân tham gia lĩnh vực hàng dự trữ quốc gia

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Quốc hội thảo luận ở Hội trường về dự án Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi). 

Thảo luận tại Hội trường, đa số ý kiến đánh giá cao tinh thần đổi mới của cơ quan soạn thảo dự thảo Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi). Dự thảo đã mở rộng phạm vi điều chỉnh, tái cấu trúc mục tiêu, bổ sung khái niệm về hàng dự trữ chiến lược và khẳng định rõ vai trò của dự trữ quốc gia như một công cụ quan trọng để điều tiết thị trường, góp phần đảm bảo nền kinh tế vận hành ổn định, hiệu quả, đúng định hướng xã hội chủ nghĩa.

Tập trung chuyển đổi số trong quản lý Kho dự trữ quốc gia

Tham gia đóng góp ý kiến, đại biểu Điểu Huỳnh Sang, Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Nai khẳng định, trong bối cảnh kinh tế, xã hội và an ninh quốc gia đang đặt ra nhiều thách thức mới, vai trò của hệ thống kho dự trữ quốc gia rất quan trọng. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng, hệ thống kho vẫn còn lạc hậu về cơ sở hạ tầng và thiếu công nghệ bảo quản hiện đại, ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả lưu trữ và ứng phó trong các tình huống khẩn cấp.

“Đến nay, các Bộ, ngành đã xây dựng mới 39 điểm kho dự trữ quốc gia theo quy hoạch được phê duyệt. Hệ thống kho dự trữ quốc gia hiện nay chưa đồng bộ, còn nhỏ lẻ, dàn trải và nhiều kho cũng xuống cấp. Một số Bộ, ngành hiện nay phải tận dụng nhiều kho cũ để đựng hàng dự trữ quốc gia. Việc chậm cải tiến hạ tầng và công nghệ trong hệ thống kho dự trữ quốc gia sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng, lãng phí ngân sách Nhà nước và ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng trong các tình huống cấp bách như thiên tai, dịch bệnh và biến động thị trường lớn. Trong khi đó thì yêu cầu thực tiễn đòi hỏi xử lý rất nhanh và khả năng truy xuất nguồn gốc tức thời và độ chính xác cao.” – Đại biểu Điểu Huỳnh Sang phân tích.

Từ đó, đại biểu thống nhất với quan điểm số hóa kho dự trữ quốc gia là một yêu cầu cấp thiết, nhằm đảm bảo chất lượng, an toàn hàng dự trữ quốc gia, nâng cao hiệu suất ứng phó trong tình huống khẩn cấp. Đại biểu tỉnh Đồng Nai nhận định đây là chiến lược bảo vệ lợi ích quốc gia, đảm bảo an ninh lương thực, y tế và quốc phòng trong cái bối cảnh toàn cầu hóa đang có nhiều biến động.

“Để quá trình số hóa hệ thống kho lưu trữ quốc gia đạt hiệu quả đồng bộ, cần có một chính sách đầu tư lâu dài và quy hoạch tổng thể từ trung ương đến địa phương. Đề nghị Ban soạn thảo phải làm rõ về nguồn lực đầu tư hiện đại hóa các điểm kho dự trữ theo tiêu chí là công nghiệp, hiện đại, số hóa. Ngoài ra cần làm rõ về công tác quản lý, vận hành, phân tích dữ liệu các kho dự trữ quốc gia vì trong Dự thảo Luật thì hiện nay cũng chưa rõ” – Đại biểu Điểu Huỳnh Sang đề xuất.

Đồng tình với quan điểm trên, đại biểu Thạch Phước Bình, Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long cho rằng, Dự thảo đưa nội dung chuyển đổi số, nghiên cứu và ứng dụng công nghệ mới vào Luật là hướng đi rất đúng, ty nhiên vẫn còn thiếu một số quy định mang tính nền tảng. “Luật cần có tiêu chuẩn kỹ thuật về kho lạnh, kho xăng dầu, kho vật tư đặc chủng, có hệ thống cảm biến theo dõi điều kiện môi trường, giám sát cháy nổ và tự động cảnh báo. Đồng thời, cần bổ sung quy định về cơ sở dữ liệu dự trữ quốc gia cấp quốc gia phục vụ dự báo thị trường, điều tiết giá và ra quyết định nhập, xuất kịp thời. Hệ thống dữ liệu này phải kết nối liên thông giữa các bộ, ngành và được vận hành theo thời gian thực”, đại biểu Thạch Phước Bình đề nghị

Phân tích quy định tại Điều 30 về Nghiên cứu phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong lĩnh vực Dự trữ quốc gia, đại biểu Lê Thị Thanh Lam, Đoàn ĐBQH Thành phố Cần Thơ đánh giá cao tinh thần đổi mới của điều luật đã đề cập đầy đủ ứng dụng công nghệ mới trong nhập, xuất và bảo quản hàng dự trữ. Tuy nhiên, dự thảo vẫn chưa bao quát trụ cột mới của an ninh quốc gia là dữ liệu số và tài nguyên số.

Theo đại biểu Lê Thị Thanh Lam, ngày 18/8/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 175 phê duyệt chiến lược dữ liệu tại Trung tâm dữ liệu quốc gia, xác định dữ liệu tại Trung tâm dữ liệu quốc gia là tài nguyên quốc gia, có vai trò chiến lược đổi mới phát triển kinh tế, xã hội, an ninh, an ninh mạng và chuyển đổi số. Đại biểu đề nghị bổ sung quy định về dự trữ dữ liệu số và tài nguyên số, bao gồm dữ liệu nền tảng, dữ liệu dùng chung, tài nguyên số chiến lược, hạ tầng số trọng yếu và các cấu phần công nghệ lõi phục vụ cho kinh tế, xã hội và ứng phó khẩn cấp. “Việc bổ sung này giúp đồng bộ với định hướng của Chính phủ, theo kịp xu thế quốc tế và tạo tầm nhìn dài hạn cho Luật, bảo đảm nền Dự trữ quốc gia hiện đại, linh hoạt và bền vững trong kỷ nguyên số”, Đại biểu nhận định.

Về kho dự trữ quốc gia quy định tại Điều 29 Dự thảo Luật, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng, Đoàn ĐBQH Thành phố Hồ Chí Minh cũng thống nhất quy định hiện đại hóa kho dự trữ, đồng thời đề nghị Ban soạn thảo xem xét bổ sung yêu cầu 100% kho dự trữ quốc gia phải được số hóa, giám sát tự động bằng công nghệ hình ảnh và cảm biến. Đây là yêu cầu phù hợp với điều kiện thiên tai và an ninh phi truyền thống, giảm rủi ro cháy nổ, hư hỏng hàng hóa và giúp công tác quản lý minh bạch, kịp thời, chính xác.

Bên cạnh đó, về nghiên cứu ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số tại Điều 30, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị Ban soạn thảo xem xét bổ sung nhiệm vụ phát triển mô hình dự trữ thông minh để dự báo nhu cầu, biến động thị trường và xác định cơ cấu hàng dự trữ. Việc ứng dụng công nghệ thông minh giúp nhà nước dự báo sớm rủi ro khan hiếm, tăng hiệu quả điều tiết thị trường và giảm thời gian phản ứng chính sách.

Đẩy mạnh xã hội hoá hàng dự trữ quốc gia, giảm gánh nặng ngân sách Nhà nước

Về chính sách của Nhà nước đối với dự trữ quốc gia, đại biểu Thạch Phước Bình, Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long phân tích, Dự thảo đã hệ thống lại chính sách thành 9 nhóm, trong đó nhấn mạnh vai trò của chiến lược đa ngành (an ninh kinh tế, tài chính, khoa học công nghệ, chuyển đổi số, hợp tác quốc tế và liên kết vùng). Đại biểu nhận định đây là cách tiếp cận phù hợp với tinh thần của Kết luận 115 của Trung ương, đặc biệt là yêu cầu nâng dự trữ quốc gia thành trụ cột an ninh quốc gia, tuy nhiên các chính sách trong dự thảo vẫn còn rộng và chưa xác định rõ thứ tự ưu tiên. Từ đó, đại biểu  đề nghị xác lập ngay trong luật nhóm ưu tiên chiến lược, quy định về cơ sở dữ liệu dự trữ quốc gia cấp quốc gia, kết nối với dữ liệu tài chính, năng lượng, y tế và nông nghiệp. Đồng thời, định hình mô hình xã hội hóa dự trữ quốc gia, học hỏi kinh nghiệm của các nước OECD và các nước G7.

Cũng quan tâm đến vấn đề xã hội hoá hàng dự trữ quốc gia, đại biểu Phạm Văn Hoà, Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp nhận định xã hội hoá trong lĩnh vực y tế, lương thực, xây dựng và giao thông vận tải thời gian qua được đẩy mạnh, phát huy ưu thế của các doanh nghiệp được giao nhiệm vụ dự trữ hàng.  Đại biểu cũng đồng tình với ý kiến của đại biểu Điểu Huỳnh Sang về thực trạng xuống cấp của nhiều kho bãi hiện nay, đặt ra yêu cầu cần xã hội hoá, chuyển giao cho các doanh nghiệp tư nhân. 

Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định, dự thảo lần này có bước tiến rất quan trọng trong việc thúc đẩy xã hội hóa hoạt động dự trữ quốc gia, góp phần đa dạng hóa nguồn lực và nâng cao tính linh hoạt trong dự trữ quốc gia, giảm bớt cái gánh nặng về ngân sách nhà nước.

Dự thảo Luật đã đề xuất ngoài việc được đầu tư từ ngân sách nhà nước thì thực hiện theo hai phương thức: Kết hợp công tư, sử dụng từ nguồn ngân sách nhà nước và nguồn ngoài ngân sách nhà nước, thực hiện cơ chế thỏa thuận, tự nguyện, hợp đồng do Chính phủ quy định và theo quy định của pháp luật khác có liên quan; Hàng dự trữ chiến lược để tại các đơn vị doanh nghiệp từ nguồn hợp pháp của đơn vị doanh nghiệp được Nhà nước hỗ trợ các khoản chi phí về quản lý, bảo quản, thuế, lãi suất và các khoản hỗ trợ khác theo quy định của pháp luật.

Theo đó, giao Chính phủ quy định trong từng thời kỳ cho phù hợp với tình hình phát triển kinh tế xã hội, tránh phải sửa đổi, bổ sung luật nhiều lần.