Vi phạm xây dựng diễn ra phổ biến: Xử lý người đứng đầu chậm phát hiện sai phạm

Quốc hội thảo luận về Luật Xây dựng (sửa đổi)

Tiếp tục Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khoá XV, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Xây dựng (sửa đổi) và chủ trương đầu tư Dự án xây dựng Cảng hàng không quốc tế Gia Bình. Nội dung thu hút nhiều ý kiến là việc miễn giấy phép xây dựng đối với một số công trình theo hướng giảm “tiền kiểm” và tăng “hậu kiểm” trong quản lý.

Đề nghị quy định rõ trách nhiệm, tăng hiệu quả “hậu kiểm”

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Phòng) đánh giá việc mở rộng diện miễn giấy phép xây dựng phù hợp với mục tiêu cải cách thủ tục hành chính, giúp giảm thời gian và chi phí cho người dân, doanh nghiệp. Tuy nhiên, thực tiễn thời gian qua cho thấy tình trạng xây dựng không phép, sai phép, lấn chiếm vỉa hè, đất công, xây vượt tầng, thay đổi công năng… vẫn diễn ra phổ biến. Nhiều công trình chỉ bị phát hiện khi gần hoàn thiện.

Nguyên nhân, theo đại biểu, là lực lượng làm công tác xây dựng ở cấp xã còn mỏng, nhiều nơi cán bộ kiêm nhiệm, thiếu chuyên môn sâu, dẫn đến hạn chế trong giám sát, phát hiện vi phạm. Do đó, song song với việc cắt giảm “tiền kiểm”, cần tăng cường cơ chế “hậu kiểm”, quy định rõ trách nhiệm UBND cấp xã trong kiểm tra, phát hiện, xử lý vi phạm ngay từ giai đoạn đầu; bổ sung chế tài xử lý trách nhiệm người đứng đầu nếu phát hiện chậm hoặc không xử lý vi phạm. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu bố trí lực lượng hỗ trợ quản lý xây dựng ở cơ sở để bảo đảm “hậu kiểm” thực chất, tránh tình trạng mở cơ chế nhưng không có nhân lực thực thi.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) đề cập quy định miễn giấy phép xây dựng đối với công trình nhà cấp bốn và một số công trình ở nông thôn dưới 7 tầng nếu phù hợp quy hoạch và không có tranh chấp. Đại biểu cho rằng cần xem xét kỹ vì việc chuyển mạnh sang “hậu kiểm” có thể phát sinh bất cập nếu thiếu kiểm tra thường xuyên. Chính quyền địa phương và cơ quan quản lý nhà nước phải có trách nhiệm theo dõi, kiểm tra quá trình thi công để tránh tranh chấp, thiệt hại và đảm bảo chất lượng công trình của Nhà nước. Đồng thời, dự thảo cần làm rõ trách nhiệm Ban quản lý dự án giám sát công trình, chủ đầu tư và đơn vị thi công.

Cảnh báo nguy cơ “phân cấp nhưng không phân chuẩn”

Đại biểu Lê Thu Hà (Lào Cai) nhìn nhận việc mở rộng miễn giấy phép xây dựng và chuyển trọng tâm từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm” phù hợp tinh thần Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị. Tuy nhiên, bà nhấn mạnh rằng chuyển mô hình quản lý không chỉ là sửa thủ tục mà phải thay đổi tư duy quản trị theo hướng quản lý rủi ro, gắn trách nhiệm nhiều hơn cho chủ đầu tư, nhà thầu và người quyết định đầu tư.

Đại biểu đề nghị dự thảo luật cần:

1. Quy định rõ tiêu chí cho từng trường hợp miễn giấy phép để tránh diễn giải khác nhau giữa các địa phương, bảo đảm minh bạch và không tạo kẽ hở cho tiêu cực.

2. Tăng năng lực thực thi của cán bộ cấp xã, nơi chịu trách nhiệm trực tiếp về trật tự xây dựng; phân cấp phải đi đôi với phân chuẩn, nếu không sẽ tạo rủi ro lớn hơn lợi ích.

3. Tăng chế tài xử lý đối với hành vi không thông báo khởi công, không cập nhật dữ liệu hoặc thi công sai hồ sơ; gắn cơ chế hậu kiểm với dữ liệu số.

Từ đó, đại biểu đề xuất sửa Điều 43 để nêu rõ tiêu chí miễn giấy phép: “Miễn giấy phép xây dựng khi công trình đáp ứng đồng thời tiêu chí về loại công trình, quy mô, khoảng lùi, an toàn phòng cháy chữa cháy, phù hợp quy hoạch và nghĩa vụ cập nhật dữ liệu trước khi khởi công.”

Đồng thời, sửa Điều 47 để tăng chế tài và gắn hậu kiểm với dữ liệu: “Trường hợp không thực hiện nghĩa vụ thông báo khởi công hoặc cập nhật dữ liệu, chủ đầu tư và nhà thầu bị xử phạt theo khung tăng nặng và bị đình chỉ thi công cho đến khi hoàn thành nghĩa vụ.”

Ngoài ra, đề nghị sửa Điều 20 để làm rõ thẩm quyền chuyên môn: “UBND cấp xã chỉ thực hiện nhiệm vụ quản lý trật tự xây dựng; thẩm quyền chuyên môn thuộc UBND cấp huyện hoặc tỉnh tùy loại công trình.”

Yêu cầu tăng năng lực thẩm định và hoàn thiện nội dung thẩm tra

Đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy (Vĩnh Long) nhấn mạnh cần có cơ sở dữ liệu số liên thông về cấp phép xây dựng để giúp địa phương quản lý chặt chẽ các công trình, dự án do Bộ Xây dựng cấp phép. Đồng thời, cần nâng cao năng lực thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi, nhất là đối với thiết kế phòng cháy, chữa cháy – lĩnh vực đặc thù, đòi hỏi chuyên môn sâu và tiềm ẩn rủi ro pháp lý cao cho cán bộ.

Liên quan thẩm tra dự án và thiết kế, đại biểu Trần Văn Tiến (Phú Thọ) cho rằng dự thảo luật quy định chưa rõ, nhất là nội dung thẩm tra. Ông đề nghị thể hiện rõ hơn nội dung để thống nhất khi thực thi. Đối với dự án có nhiều hạng mục, đại biểu đặt vấn đề: nếu chỉ một hạng mục phải thẩm tra hoặc cấp phép thì việc thẩm tra, cấp phép sẽ thực hiện cho từng hạng mục hay toàn bộ dự án; cần quy định cụ thể để tránh hiểu sai và thực hiện không thống nhất.

Bộ Xây dựng cam kết tiếp thu, hoàn thiện

Giải trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh đánh giá cao các ý kiến đóng góp và khẳng định sẽ tiếp thu tối đa, tiếp tục rà soát, chỉnh sửa dự thảo để vừa bảo đảm sự thông thoáng, giảm thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ cho người dân và doanh nghiệp, vừa nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước, hiệu quả đầu tư, phòng chống tham nhũng, lãng phí.

Kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan cho biết đa số ĐBQH thống nhất với sự cần thiết sửa đổi Luật Xây dựng. Ông đề nghị Chính phủ chỉ đạo Cơ quan soạn thảo nghiêm túc nghiên cứu, giải trình đầy đủ ý kiến ĐBQH để kịp trình Quốc hội thông qua theo quy trình rút gọn tại kỳ họp này.