Một bộ sách giáo khoa dùng chung cả nước: Thực hiện càng sớm càng tốt

Góp ý về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về những cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, các đại biểu nhất trí cao với mục tiêu và tinh thần đổi mới của dự thảo. Nghị quyết sẽ tạo hành lang pháp lý đặc thù, vượt trội để Chính phủ, các Bộ, ngành và địa phương triển khai đồng bộ, quyết liệt ngay từ năm 2026. Đồng thời, tập trung tháo gỡ các điểm nghẽn lớn về thể chế, nhân lực, tài chính và quản trị, khơi thông và huy động hiệu quả mọi nguồn lực, tạo động lực và không gian phát triển mới cho toàn ngành giáo dục.

Tuy nhiên nhiều đề nghị cần có cơ chế đủ mạnh để phát triển nguồn giáo viên tại chỗ, nhất là ở khu vực miền núi, vùng sâu vùng xa.

Băn khoăn về tính công bằng và khả năng thực thi về chủ trương miễn phí SGK

Nhất trí cao với mục tiêu và tinh thần đổi mới của dự thảo Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội để thực hiện đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, đặc biệt là các quy định tại Điều 3 về hợp tác phát triển chương trình giáo dục, đại biểu Ma Thị Thúy - Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang cho biết, khoản 1 Điều 3 của dự thảo Nghị quyết quy định, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quyết định một bộ sách giáo khoa giáo dục phổ thông sử dụng thống nhất toàn quốc, thực hiện từ năm học 2026 - 2027; thực hiện cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho học sinh hoàn thành vào năm 2030; đối với các địa phương có điều kiện thì sẽ thực hiện miễn phí sách giáo khoa từ năm học 2026 - 2027.

Theo bà Thuý, một trong những điểm mới được Nhân dân quan tâm là chủ trương miễn phí sách giáo khoa cho học sinh, hoàn thành vào năm 2030, và đối với các địa phương có điều kiện thì thực hiện sớm hơn tức là: từ năm học 2026 - 2027. Tuy nhiên, đại biểu bày tỏ băn khoăn về tính công bằng và khả năng thực thi của quy định này.

“Tôi cho rằng, việc quy định như vậy nhằm khuyến khích những địa phương đủ năng lực ngân sách, chủ động thực hiện trước, không phải để tạo sự phân biệt. Nhưng nếu không có cơ chế hướng dẫn cụ thể, quy định “địa phương có điều kiện” rất dễ bị hiểu khác nhau, thậm chí tạo dư luận so sánh, gây áp lực xã hội”, đại biểu băn khoăn.

Do đó, đại biểu Ma Thị Thúy kiến nghị Cơ quan soạn thảo xem xét điều chỉnh lại quy định này theo hướng: Giữ mục tiêu miễn phí SGK toàn quốc vào năm 2030, nhưng cần ưu tiên thực hiện sớm ở vùng đặc biệt khó khăn, miền núi, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số - nơi người dân thực sự cần sự hỗ trợ nhất. Như vậy vừa thể hiện chính sách nhân văn, vừa đúng tinh thần “không để ai bị bỏ lại phía sau” trong giáo dục.

Đồng thời, cần bổ sung tiêu chí cụ thể xác định “địa phương có điều kiện” dựa trên năng lực cân đối ngân sách, khả năng xã hội hóa, và mức thu nhập bình quân đầu người, để việc triển khai minh bạch, tránh tùy tiện. Cho phép huy động nguồn lực xã hội hóa, quỹ học bổng, doanh nghiệp, tổ chức chính trị - xã hội cùng tham gia cung cấp SGK miễn phí, thay vì chỉ dựa vào ngân sách nhà nước. Ngoài ra, thí điểm mô hình “thư viện SGK dùng chung” tại các trường phổ thông từ năm 2026, đặc biệt ở vùng nông thôn và miền núi, để học sinh được mượn và sử dụng lại SGK miễn phí trong thời gian chờ triển khai đồng bộ.

Đồng tình với ý kiến nêu trên và nhất trí cao dự thảo Nghị quyết quy định thống nhất cả nước một bộ sách giáo khoa giáo dục phổ thông năm học 2026 - 2027, đại biểu Lê Văn Dũng - Đoàn ĐBQH TP. Đà Nẵng khẳng định, đây là mong muốn của Nhân dân cả nước lâu nay.

“Nghị quyết này chủ trương thống nhất một bộ sách giáo khoa đồng bộ cả nước giống như trước đây là một chính sách rất nhân văn. Bây giờ sách giáo khoa mỗi trường có mỗi bộ, mỗi loại. Nên tôi thấy rằng, nếu thực hiện sớm được chủ trương này chừng nào thì tốt chừng ấy, đáp ứng được lòng mong đợi của đông đảo Nhân dân, do đó, cần làm càng sớm càng tốt”, đại biểu nêu rõ.

Cần có cơ chế đủ mạnh để phát triển nguồn giáo viên tại chỗ

Bên cạnh đó, chỉ rõ thực trạng giáo dục ở miền núi hiện còn muôn vàn khó khăn, đại biểu Lê Văn Dũng đề nghị cần có chính sách đủ mạnh để thu hút giáo viên ở đồng bằng lên miền núi công tác, giảng dạy. Đại biểu mong muốn, Nghị quyết lần này phải đảm bảo cho giáo dục ở miền núi, vùng sâu vùng xa phát triển và khắc phục cho được tình trạng miền núi thiếu giáo viên như thời gian qua.

Đại biểu Lê Văn Dũng cho rằng, cần ưu tiên cơ chế cử tuyển đối với các em người dân tộc thiểu số, các em sinh sống tại vùng miền núi, qua đó đảm bảo nguồn nhân lực giáo dục tại chỗ lâu dài và bền vững.

Tán thành quan điểm để phát triển giáo dục, đào tạo khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa, tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh - ĐBQH tỉnh Tuyên Quang cho rằng, để phát triển nguồn giáo viên tại chỗ và thực hiện được mục tiêu này thì không nên thực hiện cơ chế cử tuyển, thay vào đó cần đầu tư cho dự bị đại học. Nếu còn đặt vấn đề cử tuyển thì sẽ khó bảo đảm chất lượng giáo viên.

“Đối tượng cử tuyển có khoảng cách rất xa với đối tượng đào tạo chính thức ở các trường đại học. Do vậy, để phát triển nguồn giáo viên tại chỗ, cần ưu tiên đầu tư các trường dự bị đại học để đào tạo thêm cho học sinh ở khu vực này, để các em vững vàng bước vào học đại học. Có như vậy, sau khi các em tốt nghiệp đại học trở về làm việc thì mới có chất lượng tốt”, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết.

Quy định rõ về cơ chế phối hợp giữa các cấp quản lý giáo dục từ Trung ương tới địa phương

Nhấn mạnh Nghị quyết này tập trung vào 4 nhóm cơ chế, chính sách lớn, bao gồm phát triển nguồn nhân lực giáo dục, hợp tác phát triển giáo dục, cơ chế, chính sách cho người học và chính sách ưu đãi đầu tư cho giáo dục, đại biểu Phạm Thúy Chinh - Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang đánh giá cao các chính sách này với nhiều điểm mới.

Tuy nhiên, đại biểu đề nghị dự thảo Nghị quyết này phải quy định và làm rõ hơn về cơ chế phối hợp giữa các cấp quản lý giáo dục từ Trung ương tới địa phương và giữa ngành giáo dục với cấp chính quyền địa phương để đảm bảo tránh chồng chéo và phát huy tối đa hiệu quả khi thực hiện Nghị quyết này.

Về cơ chế ưu đãi hỗ trợ cho giáo viên và nhân viên, đại biểu Phạm Thúy Chinh nhận thấy, dự thảo Nghị quyết chưa làm rõ về mức độ phạm vi cụ thể và nguồn ngân sách. Theo đại biểu, nguồn ngân sách phải đảm bảo lâu dài và cần phải có kịch bản chi tiết ở giai đoạn đầu cũng như giữa kỳ thực hiện cơ chế, chính sách này.