TS.Trần Khắc Tâm: Nghị quyết 71 đột phá, nâng tầm giáo dục Việt Nam trong Kỷ nguyên mới

Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Theo đó, Nghị quyết 71 được xem là cơ sở chính trị và pháp lý vững chắc để đưa giáo dục trở thành động lực phát triển quốc gia.

Thực tế cho thấy, trong quá trình phát triển đất nước, Đảng và Nhà nước ta luôn coi giáo dục và đào tạo, cùng với khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu. Nhiều chủ trương, chính sách lớn đã được ban hành, thúc đẩy giáo dục và đào tạo đổi mới, phát triển mạnh mẽ, đạt được những kết quả quan trọng. Vì vậy, nhiều chuyên gia đánh giá, Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị ra đời trong tình hình mới, với tinh thần quyết liệt, cụ thể, sáng tạo, cho thấy bước ngoặt quan trọng trong tư duy, tầm nhìn và cách thức triển khai chính sách giáo dục, đào tạo.

Về vấn đề này, phóng viên Tạp chí Phổ biến và Tham vấn Pháp luật Việt Nam đã có cuộc trao đổi với TS.Trần Khắc Tâm, ĐBQH khóa XIII, Đại biểu HĐND TP.Cần Thơ.

Giáo dục là quốc sách hàng đầu

-Thưa ông, nhiều người đánh giá Nghị quyết 71 là một nghị quyết đột phá mạnh mẽ nhất từ trước đến nay, thật sự đưa giáo dục và đào tạo Việt Nam vào dòng chảy của giáo dục thế giới. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

-Cách đây 12 năm, chúng ta có Nghị quyết số 29-NQ/TW năm 2013 đã đặt trọng tâm vào “đổi mới căn bản, toàn diện” giáo dục. Nghị quyết đó đã giúp giáo dục Việt Nam nâng tầm và đạt được nhiều thành tựu tích cực. Việt Nam thuộc nhóm 21 quốc gia sớm đạt mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc đến năm 2030 về giáo dục chất lượng. Tuy nhiên, tôi cho rằng, Nghị quyết 71 vừa được Bộ Chính trị ban hành đã chuyển mạnh sang “đột phá chiến lược”, coi giáo dục không chỉ là nhiệm vụ trọng tâm mà là vấn đề quyết định tương lai của dân tộc. Nghị quyết 71 thể hiện quyết tâm và cam kết chính trị mạnh mẽ hơn, gắn trực tiếp với mục tiêu Việt Nam trở thành nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045.

Nghị quyết 71 đã tiếp nối tinh thần “giáo dục là quốc sách hàng đầu”, nhưng đặt ra mục tiêu cụ thể, đặc biệt về thể chế, mô hình, đầu tư và năng lực hội nhập. Điều này rất phù hợp đối với tình hình mới và mục tiêu vươn mình của Việt Nam trong Kỷ nguyên mới.

-Ông đánh giá thế nào về tầm nhìn, quan điểm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước về vấn đề giáo dục và đào tạo tại Nghị quyết 71 này?

-Nghị quyết 71 đã nhấn mạnh sự cần thiết phải đổi mới tư duy, nhận thức và thể chế, nhằm tạo ra đột phá về nguồn lực, động lực và không gian mới cho phát triển giáo dục và đào tạo. Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, bằng cách “lấy đầu tư công dẫn dắt, thu hút nguồn lực xã hội” để hiện đại hóa hệ thống giáo dục quốc dân. Giáo dục công lập là trụ cột, giáo dục ngoài công lập là thành phần quan trọng, hướng tới mô hình giáo dục mở, liên thông, bình đẳng, phục vụ nhu cầu học suốt đời.

Mục tiêu của Nghị quyết đưa ra cũng hết sức rõ ràng. Theo đó, đến năm 2030, Việt Nam đặt mục tiêu phát triển hệ thống giáo dục hiện đại, chất lượng cao với các tiêu chí cụ thể như: HDI (chỉ số tổng hợp đánh giá sự phát triển về giáo dục, sức khỏe và thu nhập) đóng góp từ giáo dục tăng lên trên 0,85; giảm chỉ số bất bình đẳng giáo dục; hoàn thành phổ cập THPT; ít nhất 2 trường đại học vào nhóm 100 trường hàng đầu thế giới theo các bảng xếp hạng quốc tế uy tín…

Tôi đánh giá đây là mục tiêu rất rõ ràng, cụ thể và thiết thực. Chúng ta cần chiến lược bài bản, lộ trình rõ ràng để thực hiện mục tiêu này.

Đột phá trong ngành giáo dục hướng tới Kỷ nguyên mới

-Vậy, ông có thể phân tích những điểm cốt lõi và đốt phá chính của Nghị quyết 71 trên quan điểm cá nhân của mình?

­-Theo quan điểm cá nhân, tôi cho rằng có 4 điểm cốt lõi chính mang tính chất đột phá tại Nghị quyết 71.

Thứ nhất là tăng đầu tư. Theo đó, ngân sách cho giáo dục và đào tạo tối thiểu sẽ là 20% tổng chi ngân sách nhà nước. Trong đó, chi đầu tư cho giáo dục ≥ 5% tổng chi; chi cho giáo dục đại học ≥ 3% tổng chi.

Thứ hai là về đổi mới thể chế, cơ chế chính sách đặc thù. Nghị quyết hoàn thiện khung pháp lý, tháo gỡ “điểm nghẽn” về cơ chế; nâng cao hiệu quả xây dựng và thực thi pháp luật, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tạo không gian phát triển bứt phá trong giáo dục đào tạo.

Thứ ba là một vấn đề rất quan trọng trong giáo dục đào tạo: Phát triển đội ngũ nhà giáo. Mở rộng chính sách ưu đãi, thu hút học sinh giỏi vào ngành sư phạm, xây dựng nhà công vụ cho giáo viên. Bên cạnh đó là phổ cập giáo dục mầm non 3–5 tuổi và nâng cao chất lượng ở cấp phổ thông.

Thứ tư là hỗ trợ giáo dục ngoài công lập. Nghị quyết đưa ra đề xuất miễn thuế thu nhập doanh nghiệp cho cơ sở giáo dục tư thục không vì lợi nhuận, nhằm phát triển trường đại học tinh hoa dù là tư thục.

Nghị quyết 71 đã khẳng định giáo dục và đào tạo không chỉ là quốc sách quan trọng hàng đầu, mà còn là nhân tố quyết định tương lai, vận mệnh của dân tộc. Chính sự nhận thức này là gốc rễ, nền tảng cho những thay đổi.

-Không ít chuyên gia đánh giá, Nghị quyết 71 đã thay đổi căn bản tư duy đầu tư tài chính cho giáo dục đại học. Ông có nhìn nhận như vậy?

-Đúng vậy. Nghị quyết 71 cũng thay đổi căn bản tư duy đầu tư tài chính cho giáo dục đại học tới tầm và vượt trội; thiết thực chăm lo cho đội ngũ giảng viên và hỗ trợ tài chính và tạo cơ hội học tập cho mọi người. Bên cạnh đó, Nghị quyết này cũng cộng hướng với Nghị quyết 57 về đổi mới sáng tạo, phát triển khoa học công nghệ sẽ đem đến những mô hình đại học mới - đại học đổi mới sáng tạo, đại học công nghệ thế hệ mới để trở thành nòng cột và đầu tàu đổi mới, dẫn dắt hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Việt Nam.

Một vấn đề mang tính thời đại và hội nhập nữa là Nghị quyết 71của Bộ Chính trị đã chỉ đạo khẩn trương thúc đẩy hội nhập quốc tế mạnh mẽ hơn nữa trong giáo dục, đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ 2 trong nhà trường. Đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng các công nghệ hiện đại và ứng dụng trí tuệ nhân tạo có đạo đức và trách nhiệm trong nền giáo dục hiện đại và văn minh.

Tôi đánh giá, đây là những điểm đổi mới rất mạnh dạn, quyết liệt với tầm nhìn xa trông rộng, đáp ứng mong mỏi của toàn xã hội. Nghị quyết này có thể được coi là “Khoán 10” trong ngành giáo dục.

Xin cảm ơn ông!