Dự án Luật Báo chí sửa đổi: Thúc đẩy kinh tế báo chí, thông thoáng hơn

Hoàn thiện khung pháp lý, giảm thủ tục hành chính

Theo chương trình Phiên họp thứ 50 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, chuẩn bị cho Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV (dự kiến cuối tháng 10 tới), các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nghe Tờ trình dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) và thảo luận, cho ý kiến về nhiều nội dung trọng tâm.

Theo Tờ trình của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch – cơ quan chủ trì soạn thảo, việc sửa đổi Luật Báo chí là cần thiết để khắc phục những hạn chế của Luật năm 2016, bảo đảm quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận của công dân, đồng thời điều chỉnh phù hợp với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin và truyền thông hiện đại.

Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) gồm 4 chương, 50 điều, giảm 2 chương và 11 điều so với luật hiện hành. Nhiều nội dung mới được bổ sung như: tăng cường công tác quản lý hoạt động báo chí; nâng cao chất lượng đội ngũ người làm báo và lãnh đạo cơ quan báo chí; thúc đẩy phát triển kinh tế báo chí; điều chỉnh hoạt động báo chí trên không gian mạng – điểm mới quan trọng nhằm đáp ứng xu hướng chuyển đổi số của ngành truyền thông.

Dự thảo cũng phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho địa phương trong công tác quản lý báo chí; đồng thời dự kiến cắt giảm 20 thủ tục hành chính so với hiện hành, giúp đơn giản hóa quy trình, giảm chi phí tuân thủ cho cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp.

Ngoài ra, dự thảo luật tiếp tục khẳng định vai trò của báo chí cách mạng Việt Nam, hướng tới nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại; bổ sung quy định về điều kiện cấp phép với tổ chức xã hội – nghề nghiệp; tăng cường quản lý phóng viên, nhà báo, phòng ngừa tiêu cực, nhũng nhiễu trong hoạt động nghề nghiệp.

Cần làm rõ khái niệm và phạm vi điều chỉnh

Tán thành với chủ trương sửa đổi, Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội đánh giá hồ sơ dự án được chuẩn bị công phu, nghiêm túc, song vẫn cần tiếp tục hoàn thiện, đặc biệt là các vấn đề về khái niệm, cấp phép hoạt động báo chí, báo chí trên không gian mạng và kinh tế báo chí – những yếu tố có tác động trực tiếp đến quy hoạch, phát triển báo chí trong giai đoạn hiện nay.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thành Tùng cho rằng, một số khái niệm trong dự thảo còn chưa thống nhất. Ông dẫn chứng: “Khoản 1 Điều 3 quy định báo chí là sản phẩm thông tin về các sự kiện, vấn đề trong đời sống; nhưng đến Điều 4 lại xác định báo chí là cơ quan ngôn luận của Đảng, Nhà nước, tổ chức chính trị – xã hội, đồng thời quy định chức năng, quyền hạn của báo chí như một chủ thể. Ngoài ra, khái niệm ‘cơ sở báo chí’ cũng chưa được làm rõ.”

Vì vậy, ông đề nghị tiếp tục chỉnh lý các khái niệm báo chí, cơ quan báo chí, cơ sở báo chí để đảm bảo thống nhất và phù hợp với thực tiễn.

Đồng tình với ý kiến này, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác Đại biểu Nguyễn Thanh Hải cho rằng định nghĩa trong luật cần bảo đảm tính bao quát, ổn định nhưng linh hoạt, để có thể điều chỉnh được các loại hình báo chí mới phát sinh trong thời đại số.

Bà nhấn mạnh: “Cần xác định đâu là sản phẩm báo chí được pháp luật công nhận, đâu là sản phẩm truyền thông số mang tính thương mại. Nếu không làm rõ, việc quản lý và xử lý vi phạm trên mạng sẽ rất khó khăn.”

Cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện: cần tiêu chí và cơ chế rõ ràng

Một điểm mới nhận được sự quan tâm là việc xác định cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện. Tuy nhiên, dự thảo hiện mới dừng ở mức định hướng, chưa nêu rõ tiêu chí nhận diện và cơ chế hỗ trợ cho các cơ quan này.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thành Tùng đề nghị dự thảo cần thuyết minh cụ thể hơn việc thành lập cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, bảo đảm thống nhất với chủ trương của Chính phủ về xây dựng tập đoàn báo chí, tổ hợp xuất bản, đồng thời làm rõ cơ chế tài chính đặc thù cho mô hình này.

Cũng về nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác Đại biểu Nguyễn Thanh Hải nhấn mạnh, cơ quan chủ quản khi được giao nhiệm vụ làm cơ quan báo chí chủ lực phải thực sự đầu tư về nhân lực, tài chính và hạ tầng kỹ thuật, không thể chỉ “đặt danh nghĩa mà không đầu tư tương xứng”.

Kinh tế báo chí: minh bạch và tự chủ

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi, việc đặt vấn đề kinh tế báo chí trong giai đoạn hiện nay là rất cần thiết. Dự thảo luật cần có hướng mở hơn để các cơ quan báo chí có thể đa dạng hóa nguồn thu, đảm bảo tự chủ tài chính. Ông nêu: “Nếu siết nguồn đầu tư ngân sách, cần cởi mở hơn trong các quy định cho hoạt động kinh tế báo chí. Chúng ta có cơ chế cho doanh nghiệp nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập thì cũng nên áp dụng linh hoạt để cơ quan báo chí hoạt động thông thoáng hơn.”

Tuy nhiên, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho rằng việc đưa nội dung “kinh tế báo chí” vào luật cần hết sức thận trọng vì đây là khái niệm rộng. Ông đề nghị viết lại các điều khoản về tài chính và tài sản của cơ quan báo chí, đảm bảo minh bạch, nguyên tắc rõ ràng và phù hợp với đặc thù đơn vị công lập.

Báo chí trên không gian mạng: giữ vững chủ quyền thông tin quốc gia

Về quản lý báo chí trên nền tảng số, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị dự thảo cần nhấn mạnh yêu cầu tăng cường quản lý và phát triển các loại hình truyền thông số, bảo đảm sự hiện diện của báo chí cách mạng trên không gian mạng, giữ vững chủ quyền và an ninh thông tin quốc gia trước sự cạnh tranh của các nền tảng xuyên biên giới. Ông nhấn mạnh: “Thực hiện tốt công tác thông tin, tuyên truyền và tạo sự đồng thuận trong xã hội mới khơi dậy được khát vọng phát triển của thế hệ trẻ Việt Nam; từ đó mới đủ sức xây dựng đất nước hùng cường, thịnh vượng; đồng thời lan tỏa những điều tích cực, mô hình sáng tạo và gương người tốt, việc tốt.”

Tiếp thu, hoàn thiện để trình Quốc hội

Kết luận phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng đã giải trình, tiếp thu nhiều ý kiến. Ông khẳng định, việc xác định cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện không làm phát sinh thêm đầu mối mới, mà chỉ làm rõ khái niệm cơ quan báo chí có nền tảng số.

Về hoạt động trên không gian mạng, Bộ trưởng nhấn mạnh các trang cá nhân không phải là báo chí, thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật An ninh mạng, không nằm trong dự luật này. Với tạp chí khoa học, cơ quan soạn thảo sẽ tiếp tục nghiên cứu để bảo đảm thống nhất với Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo.

Riêng nội dung kinh tế báo chí, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi nhận nhiều góp ý và sẽ tiếp tục hoàn thiện để đảm bảo tính khả thi, phù hợp thực tiễn, tránh phát sinh vướng mắc khi thực hiện.

Cơ quan soạn thảo cam kết tiếp thu đầy đủ ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, bảo đảm chất lượng, tiến độ để trình dự án Luật Báo chí (sửa đổi) tại Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV.