Sửa Luật Báo chí: Mô hình 'tập đoàn báo chí'

Bộ Tư pháp đã công bố hồ sơ thẩm định dự thảo Luật Báo chí sửa đổi do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xây dựng. Theo nội dung tờ trình, sau hơn 8 năm thực thi, một số quy định trong Luật Báo chí năm 2016 đã bộc lộ những hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn của hoạt động báo chí cũng như sự phát triển của khoa học, công nghệ và truyền thông.

Cụ thể, các quy định hiện hành chưa phân biệt rõ khái niệm báo và tạp chí, dẫn đến tình trạng cơ quan tạp chí lợi dụng chức năng, nhiệm vụ chung của báo chí để hoạt động như một cơ quan báo. Hoạt động báo chí là một nghề nghiệp có điều kiện, nhưng lại chưa có quy định bắt buộc về việc phải qua các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí và đạo đức nghề nghiệp trước khi được xét cấp thẻ nhà báo lần đầu.

Trong những năm qua, nhiều nhà báo, phóng viên và người liên quan đến hoạt động báo chí đã vi phạm pháp luật hình sự, bị khởi tố, truy tố và xét xử. Các trường hợp bị xử lý hình sự hoặc thu hồi thẻ nhà báo đều xuất phát từ nguyên nhân tác nghiệp báo chí không đúng quy trình và chuẩn mực. Do đó, tờ trình nhấn mạnh cần tăng thêm các điều kiện trước khi cấp thẻ nhà báo lần đầu nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ làm báo.

Ngoài ra, hiện chưa có quy định để hình thành và phát triển các cơ quan báo chí lớn, đủ nguồn lực, đóng vai trò dẫn dắt và định hướng thông tin. Theo tờ trình, mô hình tập đoàn báo chí của Trung Quốc là một kinh nghiệm quý báu để Việt Nam học tập, bởi thể chế chính trị, kinh tế và xã hội của Trung Quốc có nhiều điểm tương đồng với Việt Nam.

Tại Việt Nam, một số tổ hợp báo chí đã được hình thành như Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV), Đài Truyền hình Việt Nam (VTV) và Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN). Ở cấp địa phương, cũng có các mô hình cơ quan báo chí hợp nhất như Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh hoặc Đài Phát thanh - Truyền hình và Báo Bình Phước, hội tụ cả bốn loại hình báo chí.

Tuy nhiên, Luật Báo chí năm 2016 chưa quy định rõ ràng cơ quan báo chí có được phép trực thuộc một cơ quan báo chí khác hay không, dẫn đến khó khăn trong việc triển khai mô hình tổ hợp báo chí truyền thông.

Tờ trình dẫn lại Kết luận của Bộ Chính trị tại Thông báo 173/2005 của Ban Chấp hành Trung ương về chiến lược phát triển thông tin đến năm 2010, trong đó nêu rõ: "Cho phép thành lập mô hình 'tập đoàn báo chí', 'tổ hợp xuất bản'." Tuy nhiên, tờ trình cũng nhấn mạnh việc triển khai cần làm thí điểm, thực hiện từng bước, đảm bảo chất lượng và hiệu quả, tránh làm ồ ạt, tràn lan.

Dự thảo Luật Báo chí sửa đổi cũng đề xuất bổ sung khái niệm tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện. Đây là mô hình hoạt động của cơ quan báo chí có nhiều loại hình báo chí, có các cơ quan báo chí trực thuộc, doanh nghiệp trực thuộc hoặc góp vốn tại doanh nghiệp. Tổ hợp này đóng vai trò nòng cốt trong việc định hướng dư luận xã hội và được hưởng các cơ chế đặc thù về tài chính, lao động, tiền lương như doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, mô hình tổ hợp báo chí của địa phương được định nghĩa là cơ quan báo chí địa phương có nhiều loại hình báo chí, có các cơ quan báo chí trực thuộc và giữ vai trò nòng cốt trong việc định hướng dư luận xã hội tại địa phương.

Theo dự thảo, các đối tượng đủ điều kiện hoạt động theo mô hình tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện phải phù hợp với quy hoạch phát triển mạng lưới cơ sở báo chí, phát thanh, truyền hình, thông tin điện tử và cơ sở xuất bản đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Chính phủ sẽ được giao thẩm quyền quy định chi tiết về cơ chế đặc thù tài chính, lao động và tiền lương của tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện, cũng như mô hình hoạt động của tổ hợp báo chí địa phương.

Tờ trình khẳng định, việc xây dựng và phát triển mô hình tổ hợp báo chí là một giải pháp kiến tạo và đột phá nhằm thúc đẩy sự phát triển của ngành báo chí trong bối cảnh sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, đáp ứng yêu cầu thông tin và tuyên truyền trong kỷ nguyên mới.