Tổng Bí thư Tô Lâm: Loại bỏ tư duy 'không quản được thì cấm'

Trong bài viết Đột phá thể chế, pháp luật để đưa đất nước vươn mình, Tổng Bí thư Tô Lâm đánh giá Việt Nam đã hình thành một hệ thống pháp luật khá đồng bộ, minh bạch, dễ tiếp cận, cơ bản điều chỉnh đầy đủ các lĩnh vực đời sống xã hội. Nổi bật là các bản Hiến pháp, luật, bộ luật lớn về dân sự, kinh doanh, thương mại, hành chính, hình sự, tố tụng, giải quyết tranh chấp và khoảng 300 luật, bộ luật khác đang còn hiệu lực.

Tuy nhiên, thực tế công tác xây dựng và thực thi pháp luật còn nhiều hạn chế, bất cập. Tư duy xây dựng pháp luật trong một số lĩnh vực vẫn còn nặng về quản lý, chưa phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Một số quy định pháp luật còn chồng chéo, mâu thuẫn, thiếu rõ ràng, khiến việc thực thi gặp khó khăn, cản trở đổi mới sáng tạo và dòng chảy đầu tư. Hệ thống phân cấp, phân quyền chưa đủ mạnh, thủ tục hành chính vẫn rườm rà với chi phí tuân thủ cao. Khâu tổ chức thực thi pháp luật cũng còn yếu, trong khi các vấn đề mới, động lực tăng trưởng mới chưa có khuôn khổ pháp lý rõ ràng để thúc đẩy.

Tổng Bí thư khẳng định, để hiện thực hóa khát vọng phát triển của dân tộc, nhiệm vụ trọng tâm là hoàn thiện thể chế, pháp luật nhằm giải phóng sức sản xuất, khai thác mọi nguồn lực và tận dụng các cơ hội phát triển.

Ngày 30/4, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 66 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong thời kỳ mới. Nghị quyết đặt mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam sẽ có hệ thống pháp luật dân chủ, công bằng, đồng bộ, thống nhất, công khai, minh bạch, khả thi, vừa giải quyết vướng mắc từ thực tiễn, vừa mở đường cho kiến tạo phát triển. Hệ thống pháp luật sẽ huy động toàn dân và doanh nghiệp tham gia vào công cuộc phát triển kinh tế, xã hội.

Trước mắt, mục tiêu đến năm 2025 là tháo gỡ cơ bản các "điểm nghẽn" trong quy định pháp luật; đến năm 2027 hoàn thành sửa đổi, bổ sung và ban hành các văn bản pháp luật đảm bảo cơ sở đồng bộ cho hoạt động của chính quyền ba cấp. Đến năm 2028, Việt Nam sẽ hoàn thiện hệ thống pháp luật về đầu tư, kinh doanh nhằm giúp môi trường đầu tư của đất nước thuộc nhóm ba nước dẫn đầu ASEAN.

Xa hơn, đến năm 2045, Việt Nam sẽ có hệ thống pháp luật hiện đại, chất lượng cao, tiệm cận các thông lệ quốc tế tiên tiến, phù hợp với thực tiễn đất nước, được thực thi nghiêm minh và nhất quán. Pháp luật khi đó sẽ đảm bảo hiệu quả việc tôn trọng và bảo vệ quyền con người, quyền công dân.

Tổng Bí thư nhấn mạnh rằng để triển khai hiệu quả Nghị quyết 66, cần đảm bảo sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng trong công tác xây dựng pháp luật. Mỗi cán bộ, đảng viên cần gương mẫu chấp hành pháp luật, lan tỏa tinh thần thượng tôn Hiến pháp và pháp luật trong xã hội. Các bộ trưởng, người đứng đầu cơ quan ngang bộ phải trực tiếp chỉ đạo công tác xây dựng pháp luật, chịu trách nhiệm chính về chất lượng chính sách và pháp luật thuộc lĩnh vực quản lý của mình.

Tư duy xây dựng pháp luật cần được đổi mới để vừa đảm bảo yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng sức sản xuất và khai thông nguồn lực phát triển. Tổng Bí thư khẳng định, công tác xây dựng pháp luật phải "xuất phát từ lợi ích toàn cục của đất nước, dứt khoát từ bỏ tư duy không quản được thì cấm".

Ông nhấn mạnh, cần phát huy dân chủ, tôn trọng và bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Các quy định pháp luật phải ổn định, đơn giản, dễ thực hiện và đặt người dân, doanh nghiệp làm trung tâm.

Pháp luật cũng cần đảm bảo thực chất quyền tự do kinh doanh, quyền sở hữu tài sản và quyền tự do hợp đồng, tạo sự bình đẳng giữa các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế. Tổng Bí thư nhấn mạnh kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng của nền kinh tế quốc gia.

Các quy định pháp luật về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số cần được ưu tiên xây dựng nhằm đáp ứng yêu cầu tinh gọn bộ máy, sắp xếp đơn vị hành chính, đi đôi với phân cấp, phân quyền tối đa theo nguyên tắc "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm".

Công tác thi hành pháp luật cần tạo ra những bước đột phá. Đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức cần nâng cao tinh thần phục vụ nhân dân, tư duy kiến tạo phát triển và hành động vì lợi ích chung. Các cơ quan nhà nước phải tăng cường đối thoại, lắng nghe ý kiến và giải quyết kịp thời các vướng mắc pháp lý của cá nhân, tổ chức và doanh nghiệp. Đồng thời, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ để nhanh chóng tháo gỡ các điểm nghẽn phát sinh từ pháp luật.

Việt Nam cũng cần nâng cao năng lực thực hiện nghĩa vụ pháp lý quốc tế, tham gia xây dựng hệ thống pháp luật quốc tế và định hình trật tự pháp lý toàn cầu. Để làm được điều này, sẽ có cơ chế đặc biệt thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, các chuyên gia giàu kinh nghiệm thực tiễn về luật pháp quốc tế và giải quyết tranh chấp quốc tế.

Tổng Bí thư yêu cầu áp dụng chính sách đặc thù để thu hút nhân lực giỏi tham gia vào công tác xây dựng và thực thi pháp luật. Các đề án xây dựng cơ sở dữ liệu lớn về pháp luật và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong kiểm tra, rà soát văn bản pháp luật cần được triển khai ngay. Đồng thời, quỹ hỗ trợ xây dựng chính sách, pháp luật cũng sẽ được thành lập.

"Để đất nước vươn mình phát triển mạnh mẽ, chúng ta dứt khoát nói không với bất cứ hạn chế, bất cập nào trong thể chế, pháp luật; không thỏa hiệp với bất kỳ yếu kém nào trong thiết kế chính sách, soạn thảo pháp luật, hay tổ chức thực thi", Tổng Bí thư nhấn mạnh.