Tăng phí bảo hiểm tiền gửi để bảo đảm an toàn người gửi, đề phòng rủi ro ngân hàng

Tăng phí Bảo hiểm tiền gửi chỉ áp dụng trong trường hợp đặc biệt và có giới hạn cụ thể

Trong quá trình thảo luận, có ý kiến cho rằng việc điều chỉnh tăng phí Bảo hiểm tiền gửi nhằm bù đắp các khoản vay đặc biệt từ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) cần áp dụng một cách giới hạn về mức, thời gian và điều kiện. Việc tăng phí chỉ nên được thực hiện khi thật sự cần thiết, tránh tạo thêm áp lực lên toàn hệ thống. Giải trình của Chính phủ cho biết, khoản 3 Điều 19 của dự thảo được bổ sung theo hướng thống nhất với quy định tại khoản 2 Điều 190 Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD). Trong trường hợp tổ chức BHTG tham gia xử lý ngân hàng đổ vỡ hoặc thực hiện chi trả bảo hiểm, Quỹ BHTG có thể giảm sút, vì vậy cần có các biện pháp bổ sung nguồn lực để phục hồi quỹ và bảo đảm năng lực tài chính nhằm bảo vệ người gửi tiền. Việc thu phí để bù đắp thâm hụt quỹ chỉ được áp dụng trong những trường hợp đặc biệt, có tác động đến hệ thống và không phải giải pháp thường xuyên.

Mặc dù việc tăng phí có thể làm gia tăng chi phí đối với các tổ chức tham gia BHTG, Chính phủ nhấn mạnh đây là biện pháp quan trọng nhằm huy động nguồn lực từ chính các tổ chức này để duy trì sự an toàn chung của hệ thống. Nếu quyền lợi người gửi tiền không được bảo đảm khi xảy ra rủi ro, nguy cơ rút tiền hàng loạt có thể lan rộng, gây ảnh hưởng đến nhiều tổ chức khác trong hệ thống BHTG. Thực tế quốc tế cũng ghi nhận việc thu phí bổ sung khi quỹ bảo hiểm bị thâm hụt, ví dụ tại Mỹ, Đạo luật Dodd-Frank cho phép FDIC thu phí đặc biệt khi phát sinh tổn thất do tham gia xử lý ngân hàng yếu kém.

Dự thảo Luật hiện đã quy định rõ các trường hợp được phép tăng phí và mức tăng để bù đắp các khoản vay đặc biệt từ NHNN. BHTG Việt Nam có trách nhiệm xây dựng phương án tăng phí với nội dung cụ thể về mức tăng, thời gian tăng cũng như mức phí sau khi hoàn thành bù đắp. Trên cơ sở tiếp thu ý kiến ĐBQH, quy định được chỉnh lý theo hướng: trường hợp tổ chức BHTG vay đặc biệt từ NHNN theo Điều 38, tổ chức BHTG được xây dựng phương án tăng phí để bù đắp phần vay này, trong đó phải thể hiện tối thiểu thời hạn tăng phí và mức tăng, gửi NHNN xem xét, quyết định.

Làm rõ hơn mục đích chi trả vượt hạn mức

Liên quan vấn đề chi trả vượt hạn mức, nhiều ý kiến đề nghị làm rõ tiêu chí "trường hợp đặc biệt" để áp dụng biện pháp này. Khoản 2 Điều 22 dự thảo được chỉnh lý theo hướng: khi phát sinh nghĩa vụ chi trả theo khoản 2 và 3 Điều 21, trong các trường hợp đặc biệt nhằm bảo đảm quyền lợi người gửi tiền, an toàn hệ thống TCTD và trật tự an toàn xã hội, Thống đốc NHNN sẽ quyết định hạn mức chi trả vượt mức chung. Quy định này nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc chi trả cao hơn hạn mức thông thường nếu điều đó cần thiết để trấn an người gửi tiền và ngăn ngừa nguy cơ bất ổn hệ thống. Thống đốc NHNN sẽ căn cứ tình hình thực tế để quyết định trường hợp cần chi trả vượt hạn mức.

Theo Chính phủ, cơ chế chi trả vượt hạn mức chỉ được áp dụng trong điều kiện đặc biệt, bảo đảm tuân thủ đầy đủ quy trình. Ví dụ, trường hợp xử lý TCTD bị kiểm soát đặc biệt theo khoản 4 Điều 162 Luật Các TCTD, NHNN phải báo cáo Chính phủ để quyết định yêu cầu tổ chức BHTG chi trả khi TCTD mất hoặc có nguy cơ mất khả năng chi trả. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, việc chi trả vượt hạn mức nhằm bảo đảm an toàn hệ thống là cần thiết; điển hình như tại Mỹ, trong quá trình xử lý Silicon Valley Bank và Signature Bank, FDIC và Fed đã khuyến nghị mở rộng phạm vi bảo vệ toàn bộ số tiền gửi để ngăn chặn làn sóng rút tiền.

Theo Nghị quyết 283/NQ-CP ngày 16/9/2025, Chính phủ thống nhất chủ trương phân cấp mạnh mẽ, giao NHNN quy định hạn mức chi trả BHTG. Dự thảo Luật theo đó quy định Thống đốc NHNN được ban hành hạn mức chi trả chung theo từng thời kỳ. Khi phát sinh nghĩa vụ chi trả theo khoản 2 và 3 Điều 21, Thống đốc có quyền quyết định mức chi trả cao hơn, tối đa bằng toàn bộ số tiền gửi được bảo hiểm của khách hàng tại tổ chức tham gia BHTG. Với trường hợp phá sản TCTD được kiểm soát đặc biệt, hạn mức chi trả sẽ được NHNN trình Thủ tướng quyết định theo Luật Các TCTD, tối đa bằng số tiền gửi của cá nhân tại TCTD.

Về công khai phương thức chi trả BHTG (khoản 3 Điều 24), nhiều ý kiến đề nghị bổ sung thêm các hình thức thông báo hiện đại, đặc biệt trên môi trường số, để người gửi tiền tiếp cận thông tin nhanh chóng và minh bạch hơn. Một số ĐBQH đề nghị sớm xây dựng cơ sở dữ liệu dùng chung giữa NHNN và BHTG, kết nối trực tiếp với các TCTD nhằm rút ngắn thời gian và nâng cao hiệu quả chi trả. Tiếp thu các góp ý, khoản 3 Điều 24 được chỉnh lý theo hướng mở rộng hình thức công khai, bao gồm thông báo trên báo chí trung ương, địa phương, báo điện tử, trang thông tin điện tử của tổ chức BHTG và các hình thức khác do BHTG quyết định. Quy định này tạo nền tảng cho việc áp dụng linh hoạt, phù hợp với các hình thức công khai thông tin mới trong tương lai.

Song song đó, dự thảo Luật đã quy định trách nhiệm của tổ chức BHTG trong việc báo cáo, cung cấp thông tin cho NHNN, quyền yêu cầu tổ chức tham gia BHTG cung cấp thông tin và việc tiếp cận dữ liệu từ NHNN. Tiếp thu ý kiến ĐBQH, dự thảo bổ sung khoản 3 Điều 33: NHNN ban hành quy định về việc cung cấp thông tin về tiền gửi của khách hàng từ tổ chức tham gia BHTG cho tổ chức BHTG. NHNN sẽ chỉ đạo BHTG Việt Nam xây dựng hệ thống dữ liệu phục vụ hoạt động bảo hiểm tiền gửi cũng như công tác quản lý nhà nước.

Tổ chức BHTG được vay đặc biệt khi quỹ dự phòng nghiệp vụ không đủ để chi trả

Liên quan đến quy định cho vay đặc biệt từ NHNN, một số ý kiến đề nghị làm rõ điều kiện để tổ chức BHTG được vay khi quỹ dự phòng nghiệp vụ không đủ chi trả. Tiếp thu góp ý, dự thảo bổ sung vào khoản 1 Điều 38, theo đó tổ chức BHTG được vay đặc biệt với lãi suất 0%, không có tài sản bảo đảm, khi phát sinh nghĩa vụ chi trả theo Điều 21 và số tiền trong quỹ dự phòng nghiệp vụ không đủ. Đồng thời, dự thảo bổ sung giải thích khái niệm "số tiền trong quỹ dự phòng nghiệp vụ không đủ để chi trả", theo đó được xác định sau khi tổ chức BHTG đã sử dụng toàn bộ quỹ dự phòng mà vẫn không đủ chi trả. Việc bán giấy tờ có giá chưa đến hạn hoặc rút tiền gửi trước hạn phải bảo đảm nguyên tắc bảo toàn vốn.

Nhiều ý kiến thống nhất với việc cho phép tổ chức BHTG vay đặc biệt để bảo đảm chi trả, coi đây là quy định phù hợp với Luật Các TCTD. Tuy nhiên, có đề nghị làm rõ tiêu chí tăng phí, thời hạn áp dụng, công khai thông tin và trách nhiệm của Thống đốc trong việc hướng dẫn về khoản vay đặc biệt. Chính phủ giải trình rằng khoản 3 Điều 38 đã quy định Thống đốc hướng dẫn việc vay đặc biệt, các nội dung chi tiết sẽ do Chính phủ và các bộ, ngành quy định để bảo đảm tính linh hoạt. Thứ tự ưu tiên hoàn trả khoản vay đặc biệt đã được quy định tại khoản 1 Điều 37 và khoản 1 Điều 194 Luật Các TCTD, theo đó khoản vay đặc biệt được ưu tiên hoàn trả trước mọi nghĩa vụ tài chính khác, kể cả nợ có tài sản bảo đảm.

Quá trình tiếp thu và hoàn thiện dự thảo Luật BHTG (sửa đổi) cho thấy Chính phủ đã nghiêm túc và cầu thị trong việc điều chỉnh chính sách, bảo đảm dự thảo phản ánh đúng yêu cầu bảo vệ người gửi tiền, phù hợp thông lệ quốc tế và tăng cường vai trò của tổ chức BHTG. Khi được thông qua, Luật sẽ là nền tảng pháp lý quan trọng góp phần duy trì ổn định hệ thống TCTD và bảo đảm hoạt động ngân hàng an toàn, lành mạnh.