ĐBQH: ‘Công dân có quyền in, phát hành báo chí in’ là chưa phù hợp

Thảo luận tại Tổ 10 (gồm Đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Bình và Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị), các đại biểu đều khẳng định việc sửa đổi Luật Báo chí là cần thiết, xuất phát từ yêu cầu chính trị, pháp lý và thực tiễn trong bối cảnh báo chí, truyền thông đang chuyển đổi mạnh mẽ theo hướng số hóa.

Đường lối của Đảng và các nghị quyết, kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư đều nhấn mạnh nhiệm vụ phát triển nền báo chí chuyên nghiệp – nhân văn – hiện đại, tăng cường sắp xếp, tinh gọn hệ thống báo chí, đổi mới nội dung và phương thức hoạt động, phát triển cơ quan báo chí chủ lực quốc gia có vai trò định hướng dư luận xã hội.

Sau hơn 8 năm thi hành, Luật Báo chí 2016 đã bộc lộ nhiều bất cập: khái niệm chưa rõ, điều kiện cấp phép còn lỏng, thiếu cơ chế xử lý sai phạm, chưa có quy định cho báo chí trên không gian mạng và mô hình tập đoàn báo chí. Bối cảnh chuyển đổi số đòi hỏi khung pháp lý mới để báo chí phát triển mạnh mẽ, đồng thời bảo đảm an toàn thông tin, an ninh truyền thông.

Góp ý tại phiên thảo luận, đại biểu Phạm Hùng Thắng (Đoàn Ninh Bình) cho rằng, quy định tại khoản 6, Điều 5 dự thảo Luật về việc “công dân có quyền in, phát hành báo chí in” là chưa phù hợp. Theo ông, báo chí là lĩnh vực đặc biệt, gắn trực tiếp với công tác tư tưởng, định hướng dư luận và an ninh chính trị. Vì vậy, hoạt động in, phát hành báo chí phải được Nhà nước quản lý chặt chẽ, không thể coi như một quyền cá nhân thông thường.

Nếu để công dân tự in, phát hành báo chí mà không qua cơ chế cấp phép, sẽ gây mất kiểm soát, dễ dẫn đến phát tán thông tin sai lệch, khó khăn trong quản lý. Đại biểu đề nghị chỉnh sửa theo hướng:

“Công dân có quyền tiếp cận, cung cấp thông tin, tham gia sáng tạo nội dung báo chí theo quy định của pháp luật; việc in, phát hành báo chí chỉ được thực hiện bởi cơ quan, tổ chức được cấp phép.”

Đại biểu Hoàng Đức Thắng (Đoàn Quảng Trị) đề nghị Ban soạn thảo bổ sung quy định riêng về mô hình cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện – một mô hình mới lần đầu được áp dụng ở Việt Nam. Việc quy định rõ trong luật sẽ giúp xác định vị trí, chức năng, quyền hạn, cơ chế hoạt động và quản lý của mô hình này; đồng thời tạo cơ sở pháp lý để Chính phủ hướng dẫn chi tiết, phù hợp với sự phát triển nhanh của truyền thông đa nền tảng.

Ông Thắng cũng kiến nghị bổ sung quy định về tỷ lệ nội dung đấu tranh chống tiêu cực, bảo đảm định hướng thông tin và tránh khuynh hướng thương mại hóa, giật gân; đồng thời quy định rõ quyền, nghĩa vụ của phóng viên, biên tập viên chưa được cấp thẻ nhà báo để hạn chế tình trạng lạm dụng giấy giới thiệu hoặc thẻ phóng viên giả.

Một số đại biểu cũng đề nghị làm rõ quy định về hành vi bị cấm trong dự thảo Luật. Cụ thể, nên sửa cụm từ “thông tin làm biến dạng, lai căng tiếng Việt” thành “sử dụng tiếng Việt sai chuẩn mực trong sản phẩm báo chí gây hiểu lầm về nội dung tuyên truyền”. Theo các đại biểu, khái niệm “lai căng, biến dạng tiếng Việt” mang tính cảm tính, khó định lượng pháp lý. Việc quy định hành vi cấm cần có tiêu chí rõ ràng, minh bạch, dễ kiểm chứng và xử lý, tránh áp dụng tùy tiện, đồng thời vẫn bảo đảm quyền sáng tạo và tự do ngôn luận trong hoạt động báo chí.

Đề cập đến khía cạnh kinh tế báo chí, đại biểu Nguyễn Thị Tuyết Nga (Đoàn Quảng Trị) cho rằng dự thảo Luật đã bước đầu mở rộng nguồn thu và cơ chế hỗ trợ tài chính cho cơ quan báo chí, song vẫn còn chung chung. Bà đề nghị bổ sung quy định cụ thể về đầu tư công, cơ chế tự chủ, liên kết quảng cáo và hợp tác với nền tảng xuyên biên giới; đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết để tránh nguy cơ thương mại hóa báo chí.

Về hoạt động trên không gian mạng, các đại biểu đề xuất bổ sung điều kiện hoạt động, cơ chế kiểm soát nội dung, trách nhiệm của nền tảng xuyên biên giới và đào tạo nhân lực báo chí số — nhằm tạo hành lang pháp lý đầy đủ cho hoạt động báo chí trong môi trường mạng.

Việc sửa đổi Luật Báo chí lần này được xem là bước đi cần thiết để hoàn thiện thể chế, tạo động lực phát triển nền báo chí Việt Nam hiện đại, vững mạnh và có trách nhiệm xã hội cao. Luật mới sẽ là công cụ quan trọng để định hướng, quản lý và thúc đẩy hoạt động báo chí phù hợp với xu hướng chuyển đổi số và yêu cầu hội nhập quốc tế, giữ vững vai trò của báo chí là nền tảng thông tin, công cụ tư tưởng sắc bén của Đảng và Nhà nước.