Bạo lực học đường - Giải pháp tình thương hay pháp luật?

Bạo lực học đường – “Kẻ sát nhân” của sự ngây thơ

Những năm gần đây, bạo lực học đường không còn là câu chuyện xa lạ. Từ các vụ bắt nạt trực tiếp như đánh đập, đe dọa, nhục mạ bạn bè, đến các hình thức tinh vi hơn qua mạng xã hội, bạo lực học đường đã len lỏi vào mọi ngõ ngách của cuộc sống học đường. Các đoạn clip ghi lại cảnh học sinh bị đánh hội đồng, bị ép quỳ gối xin lỗi hay bị cô lập đã trở thành nỗi ám ảnh không chỉ đối với nạn nhân mà còn với toàn xã hội.

Bạo lực học đường ở Việt Nam từ nhiều năm nay đã trở thành một vấn nạn nghiệm trọng, việc mô tả hay dẫn chứng có lẽ không còn cần thiết nữa khi chỉ cần gõ cụm từ này vào Google, chỉ trong 0,21 giây đã cho ra khoảng 29.700.000 kết quả (gần 30 triệu). Những hành động tưởng chừng như chỉ là "trò đùa" hoặc "mâu thuẫn nhỏ" lại có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng: tổn thương tâm lý vĩnh viễn, trầm cảm, thậm chí tự tử.

Điều đáng sợ hơn, bạo lực không chỉ xuất phát từ học sinh với học sinh mà đôi khi còn từ chính những người thầy cô – những người đáng lẽ phải là biểu tượng của sự bao dung và giáo dục.

Mất niềm tin – Tổn thương lớn nhất từ bạo lực

Không giống như các tổn thương thể chất, những tổn thương tinh thần do bạo lực học đường gây ra thường rất khó phát hiện và chữa lành. Nạn nhân của bạo lực học đường thường rơi vào trạng thái tự ti, khép mình, bất mãn với xã hội và mất niềm tin vào con người.

Không chỉ nạn nhân, mà chính những người chứng kiến hoặc liên quan cũng chịu ảnh hưởng lớn. Bạo lực học đường tạo ra một môi trường độc hại, nơi học sinh không còn cảm thấy an toàn, không còn dám thể hiện bản thân hay phấn đấu trong học tập.

Các gia đình cũng chịu tổn thất nặng nề. Cha mẹ của nạn nhân thường rơi vào trạng thái hoang mang, bất lực, hoặc tệ hơn là đổ lỗi cho con cái. Trong khi đó, phụ huynh của những học sinh gây ra bạo lực đôi khi lại bị xã hội chỉ trích gay gắt, dẫn đến những mâu thuẫn giữa các gia đình.

Pháp luật cần nghiêm khắc

Hành vi bạo lực học đường đã được quy định rõ ràng trong các văn bản pháp luật hiện hành, tuy nhiên, việc áp dụng các chế tài xử lý vẫn còn nhiều hạn chế.

(1) Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017):

- Điều 134: Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác, áp dụng với bạo lực có tính chất nghiêm trọng.

- Điều 155: Tội làm nhục người khác, áp dụng với các hành vi nhục mạ, xúc phạm danh dự, nhân phẩm.

Khung hình phạt có thể lên đến 5 năm tù giam nếu hành vi gây hậu quả nghiêm trọng như tổn thương tâm lý hoặc tự tử.

(2) Luật Trẻ em 2016:

- Quy định rõ trách nhiệm bảo vệ trẻ em trước mọi hành vi bạo lực, xâm hại cả về thể chất và tinh thần.

(3) Thông tư 32/2020/TT-BGDĐT về quy tắc ứng xử trong cơ sở giáo dục:

- Nghiêm cấm mọi hành vi bạo lực học đường, áp dụng biện pháp kỷ luật hoặc chuyển trường đối với học sinh vi phạm nghiêm trọng.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc xử lý các vụ bạo lực học đường thường chỉ dừng ở mức "hòa giải nội bộ", phê bình hoặc cảnh cáo, chưa tạo ra tính răn đe mạnh mẽ. Không ít trường hợp còn bị “che giấu” để bảo vệ danh tiếng của nhà trường, khiến nạn nhân rơi vào bế tắc.

Vì sao bạo lực học đường vẫn tồn tại?

- Sự thiếu quan tâm từ gia đình: Không ít phụ huynh chỉ tập trung vào thành tích học tập mà quên mất việc giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho con cái.

- Áp lực học tập và xã hội: Môi trường học đường căng thẳng, văn hóa “thành tích” vô tình tạo ra những mâu thuẫn, ganh đua giữa học sinh.

- Ảnh hưởng từ mạng xã hội: Các video bạo lực dễ dàng lan truyền, khuyến khích tâm lý bắt chước và cổ vũ hành vi tiêu cực.

- Thiếu sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình: Nhiều trường học chưa thực sự coi trọng vấn đề này hoặc không kịp thời xử lý khi phát hiện.

"Chìa khóa” nằm ở giáo dục và tình yêu thương

Để ngăn chặn bạo lực học đường, không chỉ cần sự vào cuộc của pháp luật mà còn cần một chiến lược toàn diện, đồng bộ từ gia đình, nhà trường và xã hội:

(1) Tăng cường giáo dục kỹ năng sống: Nhà trường cần tổ chức các buổi học ngoại khóa, hội thảo về kỹ năng giải quyết mâu thuẫn, quản lý cảm xúc.

(2) Ứng dụng công nghệ giám sát: Lắp đặt camera tại các khu vực công cộng trong trường học, xây dựng hệ thống phản ánh trực tuyến để học sinh có thể báo cáo khi bị bắt nạt.

(3) Nâng cao nhận thức phụ huynh: Tổ chức các buổi họp phụ huynh để tăng cường nhận thức về bạo lực học đường và cách giáo dục con cái.

(4) Xây dựng môi trường học đường thân thiện: Khen thưởng những hành vi tốt đẹp, khuyến khích học sinh tham gia các hoạt động tập thể, xây dựng tinh thần đoàn kết.

(5) Tăng cường sự phối hợp giữa các bên: Nhà trường, gia đình và các cơ quan chức năng phải phối hợp chặt chẽ để xử lý các vụ việc một cách minh bạch, triệt để.

(6) Bổ sung chế tài mạnh mẽ: Xây dựng khung pháp lý riêng về bạo lực học đường, áp dụng các hình thức xử phạt nghiêm khắc hơn với các cá nhân và tổ chức liên đới.

Bạo lực học đường không chỉ là câu chuyện của riêng một cá nhân, mà là vấn đề của cả xã hội. Khi mỗi học sinh đều có thể đến trường trong sự an toàn, khi mỗi nhà trường đều là nơi ươm mầm ước mơ và niềm tin, khi mỗi gia đình đều coi trọng việc giáo dục đạo đức cho con cái, thì bạo lực học đường mới thực sự được đẩy lùi.