Xu hướng vay tiền online, tín dụng ảo và rủi ro pháp lý

Thời đại công nghệ số mang đến nhiều tiện ích, trong đó có dịch vụ cho vay online. Chỉ cần vài cú chạm điện thoại, người dân có thể tiếp cận một khoản tiền nhanh chóng mà không cần thế chấp hay thủ tục rườm rà. Thế nhưng, đi kèm sự tiện lợi đó lại là cạm bẫy tín dụng đen tinh vi, đội lốt ứng dụng công nghệ. Không ít người vì tin vào những lời quảng cáo “giải ngân trong 5 phút” đã rơi vào vòng xoáy nợ nần, mất tiền, mất danh dự, thậm chí mất cả mạng sống.

Câu chuyện tín dụng đen online không còn xa lạ. Nó đã trở thành một vấn nạn nhức nhối, là “cái bẫy ngọt ngào” khiến hàng nghìn người sập bẫy mỗi năm. Vậy thực chất tín dụng đen online là gì, pháp luật nói gì, và người dân phải làm gì để không trở thành nạn nhân?

Tín dụng đen online – chiêu trò đội lốt công nghệ

Bà Nguyễn Thị Thuỳ Linh, Giám đốc Quỹ KMG Capital, đơn vị hoạt động trong lĩnh vực đầu tư cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo, phân tích các rủi ro khi người dân/tổ chức tiếp cận các nguồn vốn tín dụng đen online.

Theo bà Linh, khác với kênh cho vay hợp pháp như ngân hàng, công ty tài chính được cấp phép hay các Quỹ đầu tư mạo hiểm, tín dụng đen online thường nấp sau những app, website, link quảng cáo. Người vay chỉ cần tải ứng dụng, điền vài thông tin cá nhân, cung cấp ảnh chụp giấy tờ tùy thân là có thể được giải ngân trong tích tắc. Nhưng “mật ngọt chết ruồi”: phí dịch vụ, phí phạt, lãi cộng dồn khiến mức lãi suất thực tế lên tới 300 – 700%/năm, thậm chí hàng nghìn phần trăm. Người vay càng trả, càng lún sâu.

“Điều quan trọng là doanh nghiệp và cá nhân phải chuẩn bị kỹ lưỡng, hợp tác đúng quy trình để tận dụng được cơ hội nhận vốn, phát triển bền vững.” Bà Linh nhấn mạnh.

Thực trạng đáng báo động tại Việt Nam

Trong 5 năm thực hiện Chỉ thị 12, Bộ Công an, đã khởi tố tới 3.473 vụ án và 6.879 bị can, trong đó nhiều vụ liên quan đến cho vay qua app. Nhiều ứng dụng có máy chủ đặt ở nước ngoài, liên tục thay đổi tên để né tránh quản lý, khiến việc truy vết càng khó khăn.

Đặc biệt, tháng 4/2024, Bộ Công an phối hợp với Công an TP.HCM và Khánh Hòa triệt phá đường dây do người nước ngoài cầm đầu, hoạt động qua các app như Easycash.vn, Oncredit… Lãi suất thực tế từ 365% đến 2.000%/năm, phục vụ hàng trăm ngàn khách hàng, thu lợi hàng nghìn tỷ đồng.

Không ít vụ gây xôn xao dư luận: có người vay 3 triệu đồng nhưng chỉ sau 2 tháng đã phải trả hơn 30 triệu đồng. Có người vì áp lực bị khủng bố tinh thần - gọi điện, cắt ghép hình ảnh bôi nhọ, tung tin sai sự thật lên mạng xã hội - mà tìm đến cái chết. Đây là hồi chuông cảnh tỉnh mạnh mẽ cho cộng đồng.

Hậu quả khôn lường

Tín dụng đen online không chỉ rút cạn túi tiền, mà còn phá nát cuộc sống người vay: 
- Nợ gốc nhỏ biến thành gánh nặng khổng lồ: từ vài triệu thành hàng chục, hàng trăm triệu. 
- Khủng bố tinh thần: gọi điện đe dọa, xúc phạm danh dự, lôi kéo cả người thân vào vòng xoáy nợ nần. 
- Hậu quả xã hội: gia đình tan vỡ, trẻ em bị ảnh hưởng nặng nề; một số nạn nhân thậm chí buộc phải phạm pháp để có tiền trả nợ.

Đối chiếu các Quy định Pháp luật

Theo Luật sư Thuỷ Bùi, Công ty Luật TNHH Triệu Phúc, Pháp luật Việt Nam đã có những quy định rõ ràng để bảo vệ người dân: 
- Bộ luật Dân sự 2015 (Điều 468): lãi suất cho vay tối đa 20%/năm. 
- Bộ luật Hình sự 2015 (Điều 201): tội cho vay nặng lãi có thể bị phạt tiền 50 triệu – 1 tỷ đồng, hoặc tù 6 tháng – 3 năm. 
- Nghị định 144/2021/NĐ-CP: xử phạt hành chính hành vi cho vay nặng lãi. 
- Ngân hàng Nhà nước: chỉ các tổ chức tín dụng, công ty tài chính có giấy phép mới được phép cho vay hợp pháp.
Như vậy, mọi hoạt động cho vay vượt trần lãi suất, không phép, hoặc kèm hành vi đe dọa, khủng bố người vay đều vi phạm pháp luật.

Vì sao người dân vẫn sập bẫy?

Rất nhiều người vẫn rơi vào bẫy tín dụng đen vì nhiều lý do. Trước hết, vay ngân hàng không dễ, thủ tục phức tạp, phải chứng minh thu nhập, có tài sản thế chấp. Trong khi đó, nhiều người lao động, sinh viên, hay những người đang khó khăn lại cần tiền gấp, nên dễ bị hấp dẫn bởi lời hứa “giải ngân nhanh”.

Thứ hai, không ít người thiếu hiểu biết pháp luật, thậm chí không biết rằng mức lãi suất hợp pháp tối đa chỉ là 20%/năm. Chính vì thế, khi thấy quảng cáo “miễn lãi” hay “lãi suất cực thấp”, họ tin ngay mà không nhận ra đằng sau là hàng loạt phí và phạt chồng chất. Đó là lý do nhiều người lún sâu vào nợ nần mà không kịp trở tay.” Luật sư Thuỷ Bùi phân tích.

Người dân cần làm gì để tự bảo vệ?

Theo ý kiến Luật sư, muốn thoát khỏi bẫy tín dụng đen, người dân phải tự trang bị cho mình những nguyên tắc cơ bản để tự bảo vệ. Trước hết, hãy chỉ vay ở kênh hợp pháp, tức là ngân hàng hoặc công ty tài chính được Nhà nước cấp phép. Tuyệt đối không tải và cung cấp thông tin cá nhân cho các app lạ, không rõ nguồn gốc.

Ngoài ra, khi cần vay, hãy kiểm chứng thông tin chính thức qua website của Ngân hàng Nhà nước hoặc cơ quan chức năng, đừng chỉ tin vào lời quảng cáo. Nếu chẳng may rơi vào tình huống bị đòi nợ bất hợp pháp, hãy lưu giữ bằng chứng và mạnh dạn trình báo công an.

Cuối cùng, quan trọng nhất vẫn là quản lý tài chính thông minh: biết tiết kiệm, lập kế hoạch chi tiêu hợp lý, hạn chế vay nóng. Khi mỗi người có ý thức bảo vệ mình, thì tín dụng đen sẽ không còn đất sống.”

Để bẫy tín dụng đen không còn đất sống

Cho vay online là sản phẩm tất yếu của thời đại công nghệ, nhưng tín dụng đen núp bóng ứng dụng đang trở thành “cơn ác mộng” của nhiều gia đình. Nó không chỉ hủy hoại tài chính, mà còn đe dọa an ninh xã hội và tính mạng con người.

Muốn thoát khỏi vòng xoáy này, không có con đường nào khác ngoài hiểu luật - sống theo luật. Người dân cần tỉnh táo, chọn kênh vay hợp pháp, tránh xa bẫy “vay nhanh - lãi nhẹ” để rồi phải trả giá đắt. Khi toàn xã hội đồng lòng, bẫy tín dụng đen mới không còn đất sống, và pháp luật mới thực sự trở thành điểm tựa an toàn cho mọi công dân.