Ưu đãi cho cá nhân, tổ chức đầu tư phát triển năng lượng nguyên tử

Luật Năng lượng nguyên tử quy định Nhà nước đẩy mạnh phát triển, ứng dụng năng lượng nguyên tử để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng sống của người dân. Việc này cũng nhằm góp phần bảo đảm an ninh năng lượng, ưu tiên đầu tư và đa dạng hóa nguồn vốn cho lĩnh vực này. Đồng thời, ngân sách nhà nước được dành để nghiên cứu và phát triển công nghệ, xây dựng mạng lưới quan trắc, cảnh báo phóng xạ môi trường quốc gia. Nhà nước cũng đưa ra các cơ chế ưu đãi trong đào tạo, bồi dưỡng, thu hút, sử dụng nhân lực, cũng như đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị cho nghiên cứu, đào tạo trong ngành năng lượng nguyên tử.

Luật nhấn mạnh, việc phát triển năng lượng nguyên tử cần ưu tiên chuyển giao và áp dụng công nghệ cao, thân thiện với môi trường. Đặc biệt, Nhà nước khuyến khích tăng cường khả năng chế tạo và nội địa hóa trang thiết bị trong ngành này. Luật đặt mục tiêu "từng bước nâng cao tỷ lệ nội địa hóa trong xây dựng và chế tạo thiết bị, tiến tới làm chủ công nghệ điện hạt nhân."

Trong quá trình thảo luận, một số đại biểu đề nghị nên xác định thứ tự ưu tiên trong ứng dụng năng lượng hạt nhân. Các lĩnh vực được đề cập bao gồm y tế (chẩn đoán hình ảnh, xạ trị ung thư, kiểm tra chất lượng thuốc phóng xạ), công nghiệp (chiếu xạ khử trùng, kiểm tra mối hàn bằng phóng xạ, đo mật độ, độ dày), nghiên cứu và đào tạo. Việc phát triển các trung tâm nghiên cứu đồng vị, phòng thí nghiệm và hỗ trợ công nghệ lõi điện hạt nhân cũng được đề xuất.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết, thứ tự ưu tiên sẽ được quy định cụ thể trong văn bản hướng dẫn thi hành Luật. Điều này nhằm khuyến khích đầu tư phát triển năng lượng nguyên tử có trọng tâm, trọng điểm, bao gồm ưu đãi về đất đai, thuế và hỗ trợ tài chính. Danh mục lĩnh vực ưu tiên, thứ tự đầu tư và lộ trình thực hiện sẽ được Chính phủ công bố và cập nhật theo từng giai đoạn trong Chiến lược phát triển, ứng dụng năng lượng nguyên tử và quy hoạch liên quan. Đây là cách để đảm bảo sự rõ ràng trong định hướng đầu tư, phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, khả năng tiếp cận công nghệ và tiềm năng ứng dụng của từng lĩnh vực.

Thúc đẩy xã hội hóa và áp dụng PPP trong năng lượng nguyên tử

Một điểm mới trong Luật là việc khuyến khích xã hội hóa lĩnh vực năng lượng nguyên tử. Các tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư, thành lập cơ sở khoa học, công nghệ và đào tạo trong lĩnh vực này sẽ được hưởng các ưu đãi theo quy định. Hình thức huy động nguồn lực xã hội bao gồm: đầu tư thành lập tổ chức khoa học, công nghệ; cơ sở đào tạo; hoặc đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP).

Bên cạnh đó, tổ chức, cá nhân được phép vay vốn để đầu tư vào hạ tầng, thiết bị bức xạ, thiết bị hạt nhân; hợp tác với các tổ chức quốc tế để thành lập phòng thí nghiệm chung; thuê, cho thuê và sử dụng tài sản cho mục đích kinh doanh hoặc liên kết. Việc tài trợ, viện trợ từ các tổ chức trong và ngoài nước cũng được khuyến khích.

Nhà nước sẽ hỗ trợ và ưu đãi để tăng cường tiềm lực khoa học và công nghệ trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử. Các doanh nghiệp, tổ chức, đơn vị sự nghiệp được phép thành lập Quỹ phát triển khoa học và công nghệ phục vụ nghiên cứu, ứng dụng năng lượng nguyên tử theo pháp luật về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Điều kiện nghiêm ngặt cho địa điểm xây dựng nhà máy điện hạt nhân

Luật đưa ra các yêu cầu cụ thể đối với việc lựa chọn địa điểm xây dựng nhà máy điện hạt nhân. Chủ đầu tư có trách nhiệm khảo sát, đánh giá chi tiết địa điểm dựa trên các yếu tố tự nhiên và nhân tạo có khả năng ảnh hưởng đến an toàn của nhà máy. Việc lựa chọn địa điểm cần tính đến nguy cơ phóng xạ từ nhà máy có thể gây hại cho con người, môi trường; mật độ và phân bố dân cư; cũng như các biện pháp ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân.

Ngoài ra, địa điểm xây dựng nhà máy phải đảm bảo các yếu tố quốc phòng, an ninh, trật tự và an toàn. Những nguy cơ như xâm nhập trái phép, phá hoại, tấn công khủng bố cần được xem xét kỹ lưỡng để bảo đảm an toàn trong suốt quá trình xây dựng, vận hành thử, vận hành chính thức và chấm dứt hoạt động của nhà máy.

Thủ tướng Chính phủ sẽ phê duyệt địa điểm xây dựng nhà máy điện hạt nhân. Việc phê duyệt có thể thực hiện trước hoặc đồng thời với quyết định đầu tư xây dựng nhà máy.

Về thiết kế, nhà máy điện hạt nhân phải đảm bảo nguyên tắc bảo vệ theo chiều sâu, an toàn bức xạ, an toàn hạt nhân và an ninh hạt nhân. Công nghệ sử dụng trong nhà máy phải là công nghệ tiên tiến, được kiểm chứng và bảo đảm vận hành ổn định, tin cậy trong suốt vòng đời hoạt động. Cơ quan an toàn bức xạ và hạt nhân quốc gia sẽ thẩm định các nội dung thiết kế liên quan đến an toàn và an ninh của nhà máy.