Quyền của tổ chức, cá nhân khi có yêu cầu cung cấp lý lịch tư pháp

Sau khi Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hoà Bình trình bày Tờ trình về 3 dự án: Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú, Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp, Quốc hội nghe Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày Báo cáo thẩm tra 3 dự án Luật.

Trình bày báo cáo thẩm tra về 3 dự án: Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú, Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp, thay mặt cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cơ bản tán thành sự cần thiết ban hành 3 Luật này với các lý do được nêu tại các Tờ trình của Chính phủ. Nội dung của các dự thảo Luật đã bám sát và cụ thể hóa chủ trương, đường lối của Đảng, chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; cải cách thủ tục hành chính, đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo trong hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị; đồng thời tiếp tục cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp về quyền con người

Khắc phục những vướng mắc trong công tác thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú trên thực tế

Về dự thảo Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú, Thường trực  Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành việc mở rộng phạm vi điều chỉnh so với Luật hiện hành để bổ sung quy định về thi hành biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú là cần thiết nhằm khắc phục những khó khăn, vướng mắc trong công tác thi hành biện pháp này trên thực tế.

Về bảo đảm các quyền của người bị tạm giữ, tạm giam, Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng đề nghị giữ quy định về quyền được nhận quà (bao gồm cả hiện vật) của người bị tạm giữ, tạm giam như quy định của Luật hiện hành, đồng thời giao Chính phủ quy định cụ thể nội dung này để bảo đảm tính nhân đạo, phù hợp với điều kiện thực tế của nhiều gia đình người bị tạm giữ, tạm giam

Bên cạnh đó, Thường trực  Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cũng đề nghị quy định đối với người bị tạm giam đang chờ thi hành án thì được gửi, nhận thư, sách, báo và tài liệu mà không giao giám thị trại giam quyết định vấn đề này (Điều 30); giữ quy định về thư, sách, báo và tài liệu phải để mở và chịu sự kiểm tra, kiểm duyệt của cơ sở giam giữ như Luật hiện hành.

Đối với người bị tạm giữ, tạm giam bị bệnh nặng hoặc thương tích vượt quá khả năng của y tế cơ sở giam giữ, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng đề nghị người bị tạm giữ, tạm giam được đưa đến cơ sở khám bệnh, chữa bệnh nơi gần nhất mà không giới hạn là chỉ được đưa đến cơ sở khám bệnh, chữa bệnh của Nhà nước (Điều 31).

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cũng tán thành việc bổ sung quy định về quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của người bị tạm giữ, tạm giam (tại Điều 32) nhưng đề nghị cần quy định trong Luật về việc giới hạn hình thức sử dụng kinh sách đối với người bị tạm giữ, tạm giam để bảo đảm nguyên tắc việc hạn chế quyền phải do luật định

Về trách nhiệm của Ủy ban nhân dân (UBND) cấp xã trong quản lý, theo dõi người bị áp dụng biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú (Điều 41), Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, đa số ý kiến trong Ủy ban tán thành việc giao nhiệm vụ này cho UBND cấp xã; Trưởng Công an cấp xã có trách nhiệm trực tiếp giúp UBND quản lý, theo dõi người bị áp dụng biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú như quy định của dự thảo Luật. Để phân định rõ trách nhiệm của các cơ quan, Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng đề nghị quy định cụ thể hơn về nhiệm vụ, quyền hạn của UBND cấp xã và của Trưởng Công an cấp xã trong tổ chức thực hiện.

Về quyền và nghĩa vụ của người chấp hành biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú, Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng nhấn mạnh, trên cơ sở khái niệm về cư trú theo Luật Cư trú hiện hành, cần làm rõ quy định về cấm đi khỏi nơi cư trú tại Điều 42 của dự thảo Luật là cấm đi khỏi địa bàn nào; trường hợp nơi làm việc, nơi học tập của người bị cấm đi khỏi nơi cư trú nằm ngoài địa bàn cấm đi khỏi nơi cư trú thì người bị cấm đi khỏi nơi cư trú có được ra khỏi địa bàn để đi làm việc, học tập hay không.

Về việc giải quyết trong trường hợp người bị áp dụng biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú thay đổi nơi cư trú, nơi làm việc, đa số ý kiến thành viên Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị chỉnh lý quy định tại Điều 44 theo hướng chỉ trong trường hợp người bị áp dụng biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú có sự thay đổi về nơi cư trú, nơi làm việc, nơi học tập mà làm ảnh hưởng trực tiếp đến việc chấp hành lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú thì mới phải xin phép và được sự đồng ý của người ra lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú; trường hợp người đó tuy có thay đổi nơi cư trú, nơi làm việc, nơi học tập nhưng vẫn trong địa bàn cấm đi khỏi nơi cư trú thì chỉ cần báo cáo người ra lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú.

Điều chỉnh Luật phù hợp với nguyên tắc phân cấp, phân quyền, sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy nhà nước

Về dự thảo Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi), Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành với đề xuất của Chính phủ về việc luật hóa quy định của Nghị quyết số 54/2022/QH15 của Quốc hội về thí điểm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam sau sơ kết 3 năm thực hiện; đồng thời cơ bản nhất trí với việc sửa đổi các quy định về thi hành án tử hình tại Chương III của dự thảo Luật nhằm khắc phục khó khăn, vướng mắc trong công tác thi hành án tử hình, phù hợp với nguyên tắc phân cấp, phân quyền, sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy nhà nước và thống nhất với các quy định mới được sửa đổi, bổ sung của Bộ luật Tố tụng hình sự.

Về hệ thống tổ chức thi hành án hình sự; nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan trong quản lý và thi hành án hình sự (các điều 8, 9, 10, 11, 12, 13 và 14), Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng đề nghị rà soát, chỉnh lý theo hướng không giao Bộ Công an, Bộ Quốc phòng quy định chi tiết về tổ chức bộ máy của cơ quan được giao một số nhiệm vụ thi hành án hình sự để tránh trùng lặp với các luật có liên quan; chỉnh lý quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan quản lý thi hành án hình sự Bộ Công an, Bộ Quốc phòng cho phù hợp với phạm vi thẩm quyền của từng cơ quan.

Về thi hành án phạt tù (Điều 15, Điều 52), Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng đề nghị chỉnh lý quy định về trưng cầu giám định pháp y tâm thần, giám định pháp y đối với phạm nhân theo hướng giao thẩm quyền cho trại giam, trại tạm giam, cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh, cơ quan thi hành án hình sự cấp quân khu ra quyết định trưng cầu giám định pháp y tâm thần, giám định pháp y hoặc giám định y khoa.

Về bổ sung quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể; được lưu trữ trứng, tinh trùng, đa số ý kiến của các thành viên trong Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành quy định của dự thảo Luật về quyền của phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể; được lưu trữ trứng, tinh trùng nhưng đề nghị chỉ nên cho phép phạm nhân hiến mô, bộ phận cơ thể trong trường hợp nhằm cứu chữa thân nhân của họ, đồng thời kèm theo điều kiện chặt chẽ như: phạm nhân tự nguyện, hoàn toàn không vì mục đích lợi nhuận, tự chịu chi phí, đủ điều kiện về sức khỏe và thời gian chấp hành án phạt tù còn lại phải ngắn (không quá 3 năm)...

Về xếp loại chấp hành án phạt tù, Thường trực Ủy ban tán thành quy định về xếp loại chấp hành án phạt tù theo tháng, quý (bỏ quy định xếp loại theo tuần, 6 tháng, 1 năm) tại Điều 31 của dự thảo Luật, nhưng đề nghị giữ tiêu chí về kết quả khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội của phạm nhân gây ra vì kết quả khắc phục hậu quả là căn cứ quan trọng để đánh giá ý thức chấp hành bản án của phạm nhân, bảo đảm quyền lợi cho bị hại trong vụ án hình sự.

Xác định rõ trường hợp cụ thể mà cơ quan, tổ chức yêu cầu cá nhân cung cấp Phiếu lý lịch tư pháp

Góp ý vào dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp, tại Điều 41 quy định về Phiếu lý lịch tư pháp số 1 và Phiếu lý lịch tư pháp số 2, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết có các ý kiến đề nghị cần có đánh giá tác động kỹ lưỡng đối với quy định về việc cơ quan, tổ chức không được yêu cầu cá nhân cung cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 (khoản 4 Điều 7) bởi có thể khiến người dân gặp khó khăn khi thực hiện các thủ tục về xin thị thực, xuất cảnh, nhập cư... mà quốc gia sở tại yêu cầu phải cung cấp các thông tin liên quan đến án tích. Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị nghiên cứu, chỉnh lý quy định này theo hướng xác định rõ một số trường hợp cụ thể mà cơ quan, tổ chức có thể yêu cầu cá nhân cung cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 . Ý kiến khác cho rằng, quy định của dự thảo Luật vẫn khó có thể khắc phục tình trạng lạm dụng yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 vì nếu các cơ quan, tổ chức, nhất là cơ quan, tổ chức nước ngoài vẫn yêu cầu thì cá nhân vẫn miễn cưỡng phải cung cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 để có thể hoàn thiện các hồ sơ, thủ tục. Do đó, Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng đề nghị nghiên cứu, bỏ hẳn quy định về việc cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2, nội dung này chỉ được lưu giữ trong cơ sở dữ liệu và phục vụ việc tra cứu, sử dụng của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền; thông tin về tình trạng án tích của cá nhân đã được thể hiện trên Phiếu lý lịch tư pháp số 1 nên trong trường hợp cần thiết, cá nhân có thể cung cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 1 cho cơ quan, tổ chức có yêu cầu.

Về thủ tục yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp (Điều 45), Thường trực Ủy ban  nhận thấy, theo các yêu cầu, chỉ đạo mới đây về phát triển, thúc đẩy giải pháp công nghệ, chuyển đổi số liên quan đến các dịch vụ công trực tuyến thiết yếu đã cung cấp trực tuyến toàn trình (trong đó có dịch vụ công về cấp Phiếu lý lịch tư pháp) thì cơ quan tiếp nhận hồ sơ không thu thành phần hồ sơ giấy. Do đó, đề nghị tiếp tục rà soát, đề xuất việc chỉnh lý các quy định về trình tự, thủ tục cũng như hồ sơ yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp trong dự thảo Luật để bảo đảm thực hiện đúng yêu cầu, chỉ đạo của cấp có thẩm quyền.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng đề nghị cơ quan trình dự án trong quá trình tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội để chỉnh lý, hoàn thiện 03 dự thảo Luật cần tiếp tục rà soát, bám sát quy định trong các dự thảo luật có liên quan như Luật Thi hành án dân sự, các luật về tương trợ tư pháp, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 10 luật có liên quan đến an ninh, trật tự... cùng được Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp này và các luật hiện hành khác có liên quan để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật.