'Lãng phí là tội lỗi phải chống, vậy tiết kiệm cần được khen thưởng'

Các đại biểu đều hoan nghênh sự cần thiết và những điểm mới thiết thực của dự thảo luật, đồng thời đóng góp nhiều ý kiến tâm huyết nhằm hoàn thiện dự luật quan trọng này, trong đó đặc biệt nhấn mạnh vào các giải pháp mang tính đột phá và kiến tạo cho hoạt động tiết kiệm, chống lãng phí trong thời gian tới.

Bổ sung quy định về hành vi tiết kiệm để khuyến khích và khen thưởng

Đại biểu Nguyễn Anh Trí hoan nghênh ý tưởng xây dựng Luật Tiết kiệm, chống lãng phí, đồng thời đánh giá cao Ban soạn thảo đã nghiên cứu và sáng tạo trong việc quy định các hành vi gây lãng phí với nhóm hành vi cụ thể. Tuy nhiên đại biểu cho rằng, việc đưa những hành vi như lãnh đạo, chỉ đạo cũng được quy ra thành hành vi gây lãng phí sẽ không dễ thực hiện trong thực tế bởi rất khó xác minh, đánh giá. Đại biểu nêu ví dụ: việc chỉ đạo xây thêm 1 khu chợ để tăng thu cho địa phương, nhưng hành vi chỉ đạo đó quy ra gây lãng phí cụ thể như thế nào. Đây là điều cần cân nhắc để quy định cho rõ.

Một nội dung quan trọng khác được đại biểu đề xuất là luật nên quy định về hành vi tiết kiệm. Nếu hành vi lãng phí cần biết để phân định tội, lỗi và để chống thì hành vi tiết kiệm cũng cần được liệt kê để khen thưởng, biểu dương kịp thời. Điều này cũng sẽ góp phần hạn chế lãng phí.

Đồng quan điểm với đại biểu Nguyễn Anh Trí, đại biểu Lê Quân cho rằng gốc rễ và điều quan trọng nhất của thực hành chống lãng phí và tiết kiệm chính là hiệu quả. Đại biểu đề nghị bổ sung một điều quan trọng về hiệu quả trong sử dụng, khai thác các nguồn lực. Đồng thời, cần có cơ chế để khen thưởng, đặc biệt liên quan đến thu nhập tăng thêm, chế độ tiền lương. Hình thức thưởng nên bằng vật chất đối với những cá nhân và tổ chức có giải pháp thực hành chống lãng phí, tiết kiệm, cũng như giải pháp xử lý vấn đề để đảm bảo chống lãng phí.

Việc này đặc biệt quan trọng đối với các đơn vị sự nghiệp công lập, nơi vẫn còn tồn tại các vấn đề như biên chế dôi dư, nhân sự thiếu việc, hoặc khó khăn trong tái cấu trúc dẫn đến thu nhập thấp.

Đại biểu Lê Quân cũng nêu dẫn chứng kinh nghiệm từ khu vực tư nhân, ví dụ như công ty Toyota có chương trình thưởng cho cán bộ, nhân viên đưa ra được giải pháp, chứng minh được và thực hành tiết kiệm được hiệu quả. Theo đại biểu, cơ chế này khuyến khích mọi người phải có sáng kiến, không chỉ là chi tiêu tiết kiệm đơn thuần, mà còn là đổi mới, cải tiến mang lại tiết kiệm hiệu quả hơn.

Quy định rõ nguyên tắc tiết kiệm là trách nhiệm chính trị và đạo đức, công vụ của cán bộ, công chức

Đánh giá dự thảo luật có nhiều điểm mới thiết thực, đặc biệt trong lĩnh vực đầu tư công và quản lý tài sản nhà nước, đại biểu Hoà thượng Thích Bảo Nghiêm tán thành với việc quy định rõ trách nhiệm người đứng đầu khi xảy ra lãng phí; công khai danh mục các dự án chậm tiến độ để người dân và Quốc hội giám sát; cho phép xử lý chuyển đổi công năng các công trình không còn sử dụng hiệu quả… Tuy nhiên, để luật thực sự đi vào đời sống xã hội, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu bổ sung và lồng ghép một số nội dung cụ thể vào dự thảo luật.

Nhấn mạnh Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi tiết kiệm là "quốc sách, là đạo đức cách mạng và là một phương châm sống, làm việc của người cán bộ", đại biểu Hoà thượng Thích Bảo Nghiêm đề nghị luật khẳng định rõ nguyên tắc tiết kiệm là trách nhiệm chính trị và đạo đức, công vụ của cán bộ, công chức. Không chỉ là yêu cầu quản lý tài chính, mỗi cơ quan tổ chức cần xây dựng văn hóa tiết kiệm, coi đó là tiêu chí thi đua đánh giá cán bộ hàng năm.

Từ nhận định việc sắp xếp lại chính quyền địa phương hai cấp là một biểu hiện cụ thể của thực hiện tiết kiệm, chống lãng phí, đại biểu đề nghị bổ sung các quy định để cụ thể hóa chủ trương này như: quy định riêng về xử lý, sắp xếp, chuyển đổi mục đích sử dụng tài sản công dư, thừa sau sáp nhập, đảm bảo tiết kiệm, hiệu quả; có cơ chế cho phép thanh lý chuyển giao hoặc cho thuê lại tài sản công không còn nhu cầu sử dụng tránh tình trạng trụ sở cơ sở vật chất bị bỏ chống gây lãng phí; quy định rõ mức chi hành chính phù hợp với mô hình tổ chức mới tránh hiện tượng giảm đầu mối nhưng không giảm chi; bổ sung quy định khuyến khích các cơ quan, đơn vị áp dụng sáng kiến tiết kiệm và có cơ chế khen thưởng xứng đáng cho các đơn vị làm tốt. Đồng thời quy định cụ thể hơn trách nhiệm, cá nhân, người đứng đầu trong việc quản lý, sắp xếp, xử lý tài sản công, tránh tình trạng để hoang hóa, xuống cấp lãng phí.

Hệ thống hóa vai trò đột phá của chuyển đổi số và kết nối cơ sở dữ liệu trong tiết kiệm, chống lãng phí

Quan tâm tới khoa học công nghệ và chuyển đổi số, đại biểu Tạ Đình Thi đồng tình với phạm vi sửa đổi của luật (bao gồm cả khu vực công và khu vực tư), nhưng đề nghị cần nghiên cứu kỹ hơn để thể hiện đầy đủ chính sách, đặc biệt đối với khu vực tư và cần có sự tham gia của toàn xã hội. Đại biểu đánh giá cao việc luật xác định nguyên tắc tiết kiệm chống lãng phí phải gắn với ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng các quy định này còn phân tán và chưa thành một nội dung xuyên suốt có tính hệ thống. Đại biểu nhấn mạnh vai trò của chuyển đổi số như là một công cụ đột phá trong công tác tiết kiệm chống lãng phí. Với quan điểm đó thì trong dự thảo luật cần phải có một điều quy định về nội dung này. Cùng với đó là chia sẻ và kết nối liên thông với cơ sở dữ liệu chuyên ngành nhất là về đầu tư công, tài sản công, quản lý các nguồn tài nguyên như đất đai, năng lượng, khoáng sản…

Cũng quan tâm đến nội dung này, đại biểu Trương Xuân Cừ nêu ra ba bất cập lớn trong công tác phòng, chống lãng phí hiện nay. Đó là chế tài Người đứng đầu chưa đủ mạnh; công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát chưa hiệu quả; thiếu ứng dụng công nghệ và cơ sở dữ liệu nên việc đánh giá, theo dõi, so sánh còn mang tính chất thủ công và chưa thật sự minh bạch, chính xác trong báo cáo về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí ở một số đơn vị, địa phương.

Trên cơ sở đó, đại biểu Trương Xuân Cừ đề xuất ba nhóm kiến nghị gồm: mở rộng phạm vi và đối tượng áp dụng, theo đó tất cả các tổ chức cá nhân đều có trách nhiệm thực hành tiết kiệm; có bộ tiêu chí định lượng về tiết kiệm, chống lãng phí trong các lĩnh vực đầu tư công, tài sản công, năng lượng, và tài nguyên; tăng cường trách nhiệm và chế tài với người đứng đầu và có quy định về khen thưởng cho các đơn vị, tổ chức cá nhân thực hành tiết kiệm tốt.

Đại biểu Trương Xuân Cừ cũng nhấn mạnh việc xây dựng bộ dữ liệu quốc gia để thống nhất số liệu toàn quốc, kế thừa qua các năm, và liên thông tới các bộ, ban ngành, địa phương. Việc quản lý, theo dõi, và kiểm tra độc lập phải được thực hiện bằng công nghệ, sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và Big Data để đạt hiệu quả trong công tác tiết kiệm, chống lãng phí.