Hàng cận date tràn lan chợ mạng: Bẫy giá rẻ, hiểm họa đắt

Khi không gian mạng trở thành “khu chợ không rào chắn”, người tiêu dùng cần tỉnh táo hơn bao giờ hết.

Chỉ vài cú click-tiền mất, tật mang

Không cần vào siêu thị hay sàn thương mại điện tử, giờ đây người tiêu dùng chỉ cần mở Facebook, TikTok hoặc Zalo là đã có thể “thu hoạch” hàng loạt món hàng giá rẻ đến khó tin. Sữa ngoại, mỹ phẩm Hàn, xúc xích Đức, nước súc miệng Nhật… đồng loạt được rao bán với giá chỉ bằng 30–50% hàng mới, hoặc chỉ vài nghìn đồng/món - tất cả chung một nhãn: “gần hết hạn nhưng vẫn dùng tốt”.

Chỉ cần tìm kiếm từ khoá “hàng cận date” trên Facebook sẽ cho ra hàng chục các hội, nhóm chuyên bán hàng cận date có từ vài chục đến cả trăm nghìn người theo dõi. Một số hội, nhóm hoạt động sôi nổi như “Hội giải cứu hàng tồn kho & cận date & thanh lý (Hàng xịn giá rẻ)”, “Hội hàng cận date - Thanh lý - Xả kho – Sale (Hàng xịn giá rẻ)”, “Hàng cận date giá sinh viên”, “Săn hàng sale - Mua hàng giá rẻ”, “Hàng cận date - Hàng sale”, “Săn hàng cận date giá rẻ”,….

Tại đây, mỗi ngày có đến hàng chục bài viết xả hàng, thanh lý với các lời mời hấp dẫn như “giá sốc”, “giảm sâu”, “giá tri ân” và quan trọng hơn, là hàng sắp hết hạn nhưng vẫn “đảm bảo chất lượng”.

Một tài khoản “Thu Nhi” trong nhóm “Hội giải cứu hàng tồn kho & cận date & thanh lý (Hàng xịn giá rẻ)” đăng bài vào ngày 8/5, trong đó giới thiệu “sữa non công thức pha sẵn ISOLAC” chỉ còn 150.000 đồng/2 thùng (thùng 48 hộp x 180ml). Đáng nói, date của sản phẩm là ngày 12/5, tính ra chỉ còn 4 ngày.

Hay tài khoản “Kim Thảo Lê” trong nhóm “Hội thanh lý sữa cận date, hết date giá rẻ hn” còn thuyết phục người mua bằng cách đưa ra các lợi ích khi mua hàng cận date như “mữa sữa với giá cực kỳ ưu đãi”, “mặc dù sữa gần hết hạn nhưng sản phẩm vẫn đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng”.

Thậm chí, nhiều chủ tài khoản livetream còn dùng chiêu “ngôn từ mập mờ” như “giảm giá sốc cuối mùa”, “thanh lý hàng showroom”, “xả hàng lỗ vốn”, “đổi mẫu nên xả kho”, “không bán hàng tồn, chỉ bán gần hết hạn để khách dùng kịp” tránh sử dụng cụm từ “cận date” nhằm che giấu bản chất thật của sản phẩm.

Không chỉ bán hàng cận date, trên các hội nhóm còn xuất hiện các tài khoản thu mua “hàng nhập khẩu tồn kho, hàng gần hết hạn sử dụng, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, hàng gia dụng cần thanh lý gấp” với “giá cao nhất thị trường”.

Những thông điệp quảng cáo này đánh vào tâm lý chuộng hàng giá rẻ đang khiến nhiều người tiêu dùng tin tưởng vào những sản phẩm mà thực chất có thể đã giảm chất lượng hoặc không còn đảm bảo an toàn.

Chia sẻ với PV, một tiểu thương bán hàng online tại Nam Định cho biết: “Hiện nay, nhiều khách hàng chuộng hàng gần hết hạn vì giá rẻ, lại thấy dán mác ‘hàng ngoại’ nên rất tin tưởng. Có người còn mua về để bán lại kiếm lời. Có hôm tôi bán đồ ăn vặt sắp hết hạn, chỉ trong 2 tiếng đã chốt được hơn 200 đơn hàng.”

Tuy nhiên, đằng sau vẻ ngoài hấp dẫn và mức giá “hời” của những sản phẩm này lại tiềm ẩn không ít rủi ro. Nhiều mặt hàng không đúng như quảng cáo, thậm chí có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng.

Hậu quả thật, trách nhiệm giả

Theo thông tin từng được đăng tải trên báo Công an Nhân dân, một ví dụ điển hình xảy ra tại TP.Hồ Chí Minh vào tháng 3/2024, khi một bà mẹ trẻ đặt mua sữa bột Nhật thông qua livestream với cam kết “còn hạn 1 tháng, hàng chuẩn Nhật, chỉ 150.000 đồng/hộp”. Tuy nhiên, sau khi sử dụng, con chị bị tiêu chảy nghiêm trọng và phải nhập viện cấp cứu. Khi kiểm tra lại, chị phát hiện hộp sữa đã hết hạn 10 ngày, với phần hạn sử dụng bị dán tem mờ tinh vi để che giấu. Người bán lập tức khóa tài khoản Facebook và cắt đứt mọi liên lạc, để lại sự tiếc nuối và dằn vặt cho người mẹ.

Còn tại Hà Nội, anh Nguyễn Văn Kh (quận Hoàng Mai) từng mua 3 tuýp kem chống nắng được quảng cáo là “nội địa Hàn Quốc”, giá chỉ 39.000 đồng/tuýp, giới thiệu là hàng “showroom xả kho”. Sau khi sử dụng, anh bị nổi mẩn đỏ, ngứa rát toàn bộ vùng mặt. Kết quả kiểm nghiệm cho thấy sản phẩm chứa hàm lượng paraben và corticoid vượt mức cho phép - cực kỳ nguy hiểm nếu sử dụng lâu dài. Không chỉ thiệt hại tài chính, anh còn phải chi gần 3 triệu đồng để điều trị da liễu.

Nhiều loại thực phẩm khác như pate, xúc xích, phô mai cũng thường xuyên bị “gia hạn” bằng cách dán tem mới hoặc xóa mờ hạn sử dụng cũ. Cuối năm 2023, Cục Quản lý thị trường Hà Nội phát hiện một kho hàng tại Đông Anh chứa hơn 2 tấn thực phẩm nhập lậu cận date. Trong số đó, nhiều sản phẩm đã hết hạn nhưng được thay bao bì, quảng bá rầm rộ trên mạng với danh xưng “hàng Âu giá hủy diệt”.

Đáng lo ngại hơn, việc ghi nhãn không rõ ràng khiến người tiêu dùng không có căn cứ khi cần khiếu nại. Các buổi livestream bán hàng phần lớn không có hóa đơn, không cam kết đổi trả và không cung cấp địa chỉ cụ thể - chỉ vài dòng mô tả, số điện thoại, hoặc tài khoản ẩn danh. Khi xảy ra sự cố, khách hàng chỉ biết tự trách mình cả tin.

Theo khảo sát của Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Việt Nam năm 2024, có đến 68% người từng mua hàng cận date qua mạng. Trong đó, 45% nhận sản phẩm không đúng mô tả, và 20% từng gặp vấn đề về sức khỏe nhưng không biết phải khiếu nại với ai. Những con số này cho thấy lỗ hổng lớn trong nhận thức tiêu dùng và sự thiếu vắng cơ chế bảo vệ người mua trên môi trường số. Không ít người gặp dị ứng, tiêu chảy, đau bụng hay nổi mẩn sau khi dùng sản phẩm, nhưng vì ngại phiền phức nên đành chấp nhận trong im lặng.

Thêm vào đó, sự lỏng lẻo trong quản lý các nền tảng mạng xã hội đang tiếp tay cho mô hình kinh doanh kém minh bạch phát triển. Livestream bán hàng hiện chưa cần giấy phép, không qua kiểm duyệt nội dung hay chất lượng sản phẩm, khiến hàng thật - hàng giả lẫn lộn, người bán dễ dàng lẩn tránh, còn người mua liên tục bị lừa gạt.

Tâm lý sính ngoại, chuộng giá rẻ và thói quen “tiện tay mua sắm” trên mạng xã hội đã biến nhiều người thành nạn nhân của những chiêu trò kinh doanh đầy rủi ro. Một số người thậm chí “nghiện” săn hàng cận date như một cách tiết kiệm, mà quên đi những hậu quả sức khỏe nghiêm trọng có thể xảy đến với chính bản thân và gia đình.

Từ tiết kiệm thành hiểm họa

Các chuyên gia y tế cảnh báo rằng: hàng cận date chỉ an toàn khi được bảo quản đúng điều kiện kỹ thuật. Tuy nhiên, người tiêu dùng hầu như không thể kiểm soát được quá trình lưu trữ và vận chuyển của các sản phẩm này.

Tại Việt Nam, Luật An toàn Thực phẩm 2010 đã quy định về hạn sử dụng của thực phẩm và thời gian ghi nhãn của thực phẩm với các thuật ngữ "Hạn sử dụng," "Sử dụng đến ngày…," "Sử dụng tốt nhất trước ngày…" phù hợp với từng loại sản phẩm thực phẩm cụ thể.

Tất cả các sản phẩm thực phẩm khi bán trên thị trường đều bắt buộc phải ghi hạn sử dụng ghi trên bao bì nhằm giúp người tiêu dùng biết được thực phẩm có thể được lưu giữ trong bao lâu trước khi bắt đầu hỏng, không nên ăn và không thể ăn được. Tại nhiều quốc gia, thay vì ghi rõ “hạn sử dụng” như ở Việt Nam, các sản phẩm thường được dán nhãn “best before” - tức ngày nên sử dụng trước để đảm bảo chất lượng tốt nhất, đặc biệt là về mặt dinh dưỡng.

Chia sẻ trên VietnamPlus, GS. Lê Danh Tuyên, nguyên Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia, cho biết thông thường các doanh nghiệp sẽ chủ động ghi thời hạn sử dụng ngắn hơn thực tế từ 1 đến 3 tháng. Điều này nhằm tăng mức độ an toàn cho người tiêu dùng, nhất là khi sản phẩm nằm trong nhóm hàng cận date.

Tuy nhiên, giáo sư Tuyên nhấn mạnh: người tiêu dùng vẫn cần hết sức thận trọng, đặc biệt khi mua thực phẩm gần đến ngày hết hạn. Những yếu tố như thời tiết, điều kiện bảo quản, quá trình vận chuyển… có thể khiến sản phẩm bị hư hỏng sớm hơn dự kiến, ảnh hưởng đến chất lượng và độ an toàn, dù vẫn còn trong thời hạn sử dụng in trên bao bì.