Xảy ra hàng loạt vụ ‘bắt cóc online': Chuyên gia pháp lý khuyến cáo gì?

Liên tiếp xảy ra các vụ “bắt cóc online” đòi tiền chuộc

Thời gian gần đây, tại nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước liên tiếp xảy ra các vụ “bắt cóc online”. Nạn nhân của các vụ việc này chủ yếu là học sinh, sinh viên, những người chưa có nhiều va chạm xã hội, dễ bị thao túng tâm lý.

Đây là hình thức phạm tội mới khi tội phạm lợi dụng công nghệ cao, thủ đoạn tinh vi, xây dựng kịch bản chặt chẽ… đưa nạn nhân vào trạng thái hoảng loạn, “đông cứng” phản ứng. Tội phạm từ đó chiếm đoạt tài sản, thậm chí đe dọa tính mạng nạn nhân.

Mới đây nhất, vào sáng nay, 7/9, thông tin từ Công an tỉnh Tây Ninh cho biết, Đồn công an Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài vừa giải cứu thành công một thiếu nữ bị lừa đảo "bắt cóc online" để đòi tiền chuộc từ gia đình.

Thủ đoạn của bọn chúng là gọi đến nạn nhân, nói có đơn hàng chưa nhận đang tồn kho, yêu cầu xác nhận địa chỉ để giao hàng. Sau đó, một người khác gọi cho T. tự xưng là công an, thông báo T. có liên quan đến đường dây ma túy, rửa tiền và yêu cầu T. phải cài đặt ứng dụng Zoom Workplace để trao đổi qua màn hình camera và yêu cầu nạn nhân phải đến Cục Cảnh sát phòng chống tội phạm về ma túy - Bộ Công an tại TP.HCM để xác minh.

Khi T. xuống sân bay, T. được một người đón và chở đến khu vực cửa khẩu Mộc Bài, Tây Ninh và đưa vào một nhà nghỉ.

Khi T. đang trên đường vào TP.HCM thì gia đình nạn nhân cũng liên tục nhận được cuộc gọi, tin nhắn từ người lạ dọa nạt, yêu cầu chuyển số tiền 1 tỉ đồng để chuộc con.

Đến dáng 5/9, Đồn Công an Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài đã giải cứu được T. trong một nhà nghỉ. Khi công an vào giải cứu, nạn nhân mới biết mình bị lừa.

Trước đó, ngày 8/8, Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh Tây Ninh cũng đã làm việc với N.T.H (sinh năm 2007, ngụ xã Bến Lức, Tây Ninh) và đưa H. về gia đình sau gần một ngày mất tích. Nghe theo thủ đoạn của các đối tượng lừa đảo, H. đi từ Thủ Thừa đến phường Long An, Tây Ninh thì mất liên lạc với gia đình. Trong khi gia đình đang tìm kiếm thì có nhiều cuộc gọi đến từ nhiều số điện thoại lạ khác nhau, với nội dung yêu cầu gia đình phải chuyển 50 triệu đồng vào một tài khoản ngân hàng để chuộc H. về.

Tai Đồng Nai, ngày 8/8, Công an tỉnh Đồng Nai đã giải cứu cháu N.B.Đ (18 tuổi) bị một số người chưa rõ lai lịch giữ. Trước đó, ngày 6/8, gia đình cháu Đ. báo công an về việc qua điện thoại, có một nhóm đối tượng yêu cầu gia đình ông Đ. chuyển 300 triệu đồng và nói số tiền do em N.B.Đ đã vay. Nếu gia đình ông Đ. không thực hiện theo yêu cầu thì các nhóm này sẽ hành hung cháu N.B.Đ. và bán ra nước ngoài.

Đến tối cùng ngày, Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh Đồng Nai phối hợp Phòng Cảnh sát hình sự Công an TP.HCM xác định cháu N.B.Đ. đang ở một khách sạn thuộc phường Linh Xuân, TP.HCM. Sau đó lực lượng chức năng đã tiếp cận, trấn an tinh thần và đưa cháu N.B.Đ. về làm việc và giao cho gia đình an toàn.

Chuyên gia pháp lý khuyến cáo gì?

Trao đổi với phóng viên Tạp chí Phổ biến và Tham vấn Pháp luật Việt Nam, luật sư Nguyễn Quang Tâm, Giám đốc Công ty Luật Phúc Quang cho biết, thuật ngữ “bắt cóc online” thời gian gần đây mới phổ biến do bùng nổ của mạng xã hội. Trước đây, các đối tượng lừa đảo online chủ yếu thông qua việc lừa điền đơn hàng, hóa đơn tiền điện, lừa thẻ tài khoản ngân hàng…Tuy nhiên, để bắt cóc lừa đảo thì bây giờ mới xảy ra và xảy ra khá nhiều trong thời gian qua.

Để lừa đảo và thao túng tâm lý, các đối tượng nắm được hết thông tin cá nhân của nạn nhân một cách chính xác, khiến người nghe dễ hoảng loạn. Sau đó, trong quá trình nói chuyện online, chúng thường khai thác thêm diễn biến tâm lý của nận nhân. Ví dụ, nạn nhân đang đi học thì chúng dọa sẽ báo cáo sự việc với nhà trường để đuổi học, hoặc báo cho phụ huynh.

“Nhiều nạn nhân đang trong độ tuổi mới lớn, một phần vì thiếu kiến thức xã hội, một phần vì sợ, một phần nữa vì muốn chứng tỏ bản thân đã trưởng thành nên không nói với ai để xử lý một mình. Và thế là rơi vào bẫy của chúng”, luật sư Tâm nói.

Theo vị này, khi công an nhận được tin báo của gia đình thì nạn nhân thường đã rơi vào trạng thái bị uy hiếp tinh thần, tự ý rời khỏi nhà. Có nhiều trường hợp tự nhốt mình trong một khách sạn theo yêu cầu của đối tượng. Sau đó, chúng chiếm quyền kiểm soát các tài khoản Zalo, ngân hàng của nạn nhân rồi liên hệ trực tiếp với người nhà để yêu cầu tiền chuộc.

Trao đổi trên báo Tiền Phong, Tiến sĩ Đào Trung Hiếu - Chuyên gia tội phạm học cho biết, Tâm lý của học sinh – sinh viên là sợ quyền lực, nể danh tiếng và thiếu khả năng kiểm chứng thực tế. Khi một người xưng danh Công an, nói giọng nghiêm nghị, dùng từ chuyên môn, đe dọa về “hồ sơ”, “đường dây rửa tiền”, “có lệnh triệu tập”… thì nạn nhân lập tức rơi vào trạng thái hoảng loạn – đó là phản ứng tâm lý thu mình vì sợ bị trừng phạt.

“Các đối tượng thường dùng kịch bản mồi dẫn như: “Em có liên quan đến một vụ án”, “Chúng tôi cần xác minh tài khoản của em có bị hacker lợi dụng hay không”, “Chuyển tiền vào tài khoản của cơ quan để chứng minh em vô tội”… Lúc đó, nếu nạn nhân thiếu tỉnh táo và không dám chia sẻ với người thân, bạn bè, thì một mình trong sợ hãi sẽ dẫn đến hành vi phi lý – chuyển tiền, gửi ảnh CCCD, thậm chí bỏ nhà ra đi”, Tiến sĩ Hiếu chia sẻ.

Tiến sĩ Đào Trung Hiếu khuyến cáo, nguyên tắc đầu tiên là Công an không làm việc qua mạng xã hội, không gửi “Zalo mời lên làm việc”, không yêu cầu chuyển tiền để xác minh.

Nếu có cán bộ thật gọi điện, họ sẽ: Xưng đầy đủ họ tên, cấp bậc, đơn vị; Có văn bản, giấy triệu tập đúng mẫu, đóng dấu đỏ; Làm việc tại trụ sở hoặc thông báo rõ ràng.

Trong khi đó, đối tượng lừa đảo thường che giấu thông tin thật, dùng số lạ, gửi link lạ, đòi “kết nối camera giám sát”, yêu cầu chụp CCCD, gấp rút chuyển tiền, hoặc dọa “nếu không làm theo sẽ bị bắt”.

Khi nhận cuộc gọi nghi ngờ, học sinh cần giữ bình tĩnh – ngắt liên lạc – báo với người thân – gọi công an địa phương để xác minh. Không làm theo bất kỳ yêu cầu nào trước khi có người lớn hỗ trợ.

Luật sư Nguyễn Quang Tâm khẳng định, gia đình cần làm công tác tư tưởng cho các con từ trước. Khi xuất hiện các cuộc điện thoại lạ, các con phải biết giữ bình tĩnh, xây dựng thói quen kiểm chứng thông tin từ nhiều nguồn, rèn luyện tư duy phản biện và đặc biệt là học cách chia sẻ vấn đề với người thân.

Điều quan trọng là mỗi người cần học cách ứng phó thông minh hơn, biết đặt câu hỏi, biết tìm sự giúp đỡ và biết nói "không" trong những khoảnh khắc bị đẩy vào thế yếu".