Nỗi niềm tình yêu và tiếc nuối của TS Nguyễn Đình Lục trong bài thơ Mẹ

Mę

Cho con dù chỉ một giây

Để được bên mẹ đong đầy yêu thương.

Mẹ ta một nắng hai sương

Bước chân mòn lối con đường đất quê.

Bao lần mùa thối chiêm khê

Mẹ ta xoay đủ mọi nghề vì con.

Chợ Cừa, chợ Lụi, chợ Gon

Chợ Biền, chợ Đạu gánh mòn hai vai.*

Khi mớ sắn,lúc rỗ khoai

Một mình bươn chải chẳng ai đỡ đần

Nắng mưa mẹ vẫn chân trần

Bão giông mẹ vẫn tảo tần sớm hôm.

* Những chợ phiên ở huyện Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh

Đã có rất nhiều bài thơ viết về mẹ của nhiều tác giả với những hoàn cảnh, cách thể hiện khác nhau. Những bài thơ viết về mẹ luôn gây xúc động mạnh mẽ đến người đọc. Bài thơ Mẹ của Luật sư - Tiến sỹ Nguyễn Đình Lục cũng vậy. Nhưng bài thơ của ông được viết vào một dịp rất đặc biệt và khi đó, mẹ ông không còn nữa. Từ những lời thơ mộc mạc, tác giả không chỉ tái hiện một cách chân thực cuộc đời lam lũ, tảo tần của mẹ mà còn gửi gắm những tư tưởng nhân văn sâu sắc về tình mẫu tử thiêng liêng, lòng biết ơn cội nguồn và niềm tự hào dân tộc. 

Ông sinh ra và lớn lên ở vùng đất Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh. Lớn lên, dù đi công tác xa nhà và lập nghiệp nơi khác rồi công thành danh toại, nhưng hình ảnh người mẹ lưng còng gánh gạo nuôi con luôn khắc ghi trong tâm khảm vị tiến sỹ đầu đã nhuốm bạc bởi thời gian.

Nuối tiếc

Bài thơ mở đầu bằng một nỗi niềm da diết và đầy tiếc nuối: "Cho con dù chỉ một giây. Để được bên mẹ đong đầy yêu thương." Hai câu thơ đầu tiên đã gói trọn tình cảm của một người con dành cho mẹ, đặc biệt khi họ đã không còn cơ hội để ở bên nhau. "Một giây" tuy ngắn ngủi nhưng lại chất chứa khát khao lớn lao của người con, cho thấy giá trị vô giá của tình mẫu tử vượt lên mọi giới hạn về thời gian. Cặp từ "một giây" và "đong đầy yêu thương" tạo ra một sự tương phản mạnh mẽ, thể hiện nỗi day dứt, mong mỏi được trở lại khoảnh khắc ấm áp bên mẹ, được bù đắp những tình cảm có thể đã lỡ làng trong dòng đời mưu sinh.

Khi tác giả viết bài thơ này, người mẹ cũng đã không còn nữa. Bởi vậy, tác giả chỉ ước được bên mẹ “một giây” mà thôi. Nhưng quy luật nhân sinh quá nghiệt ngã: Lúc này người mẹ đã đi xa, không kịp cho con được cơ hội bù đắp những mất mát lớn lao đã phải gánh chịu suốt cuộc đời.

Những câu thơ tiếp theo là chuỗi hồi tưởng của con về mẹ. Đối với tác giả, những kỷ niệm đó sâu đậm đến nỗi chỉ vài câu ngắn ngủi đã khắc họa một cách chân thực và sống động hình ảnh người mẹ nông thôn. Câu thơ "Mẹ ta một nắng hai sương. Bước chân mòn lối con đường đất quê" là hình ảnh đầy sức gợi, khái quát cả một cuộc đời lao động vất vả, khó nhọc. Hình ảnh "một nắng hai sương" đã trở thành biểu tượng cho sự chịu đựng của người nông dân. “Bước chân mòn lối" là một lối nói thậm xưng mà người viết muốn nhấn mạnh sự bền bỉ, nhẫn nại, những dấu chân đã in hằn trên những con đường quê nghèo khó, minh chứng cho những năm tháng dài mẹ đã hy sinh vì con.

Hình ảnh "Bao lần mùa thối chiêm khê. Mẹ ta xoay đủ mọi nghề vì con" cho thấy sự khắc nghiệt của thiên tai ở miền Trung. "Mùa thối chiêm khê" ám chỉ những mùa màng thất bát do lũ lụt hoặc hạn hán. Trước nghịch cảnh, người mẹ không đầu hàng mà luôn tìm cách "xoay đủ mọi nghề". Đây là biểu tượng của ý chí kiên cường, sự tháo vát. Chính vì tình yêu thương vô bờ bến của mẹ dành cho con mà mẹ luôn cố gắng để các con có một cuộc sống tốt hơn.

Tác giả đã liệt kê một loạt các chợ quê ở Cẩm Xuyên: “chợ Cừa, chợ Lụi, chợ Gon, chợ Biền, chợ Đạu gánh mòn hai vai". Việc nhắc đến những địa danh cụ thể này không chỉ mang lại tính chân thực, gần gũi mà còn là cách tác giả thể hiện sự đồng cảm sâu sắc với những gian nan mà mẹ đã trải qua. Hình ảnh "gánh mòn hai vai" không chỉ là gánh nặng thể xác mà còn là gánh nặng trách nhiệm, nỗi lo toan của mẹ.

Tự trách

Câu thơ "Khi mớ sắn, lúc rổ khoai. Một mình bươn chải chẳng ai đỡ đần.” như một nốt trầm của bài thơ, như một tiếng than đầy đau khổ và trách móc. Tại sao mẹ lại phải một mình bươn chải cuộc sống. Tại sao mẹ lại đơn độc trong hành trình nuôi con khôn lớn? Tại sao chính ông không phải là người đỡ đần cho mẹ. Vì ông khi đó còn quá dại khờ không nhận ra hay vì ông không ở bên cạnh để được đỡ đần cho mẹ? Để rồi giờ đây, ông ngồi tự trách mình đã để mẹ một mình lam lũ, bươn chải mưu sinh.

Không có sự giúp đỡ, nhưng mẹ vẫn mạnh mẽ, kiên cường vượt qua tất cả. Dù giản dị nhưng mẹ vẫn lo đủ cho con "mớ sắn", "rổ khoai”, càng làm tôn lên vẻ đẹp và sức mạnh của người phụ nữ Việt Nam. Hình ảnh người mẹ càng vĩ đại hơn nữa trong lòng con khi "Nắng mưa mẹ vẫn chân trần. Bão giông mẹ vẫn tảo tần sớm hôm”. Điều đó cho thấy nghị lực phi thường của mẹ. Mẹ không có những thứ để che chắn, bảo vệ mình, nhưng mẹ lại có một ý chí mạnh mẽ để đối mặt với mọi khó khăn của cuộc đời.

Chỉ bằng một vài câu ngắn ngủi, bài thơ đã làm nổi bật lòng biết ơn và sự kính trọng sâu sắc của tác giả đối với người mẹ. Dù đã thành đạt, tác giả vẫn luôn khắc ghi công lao trời biển của mẹ, người đã nuôi dưỡng ông từ một cậu bé quê nghèo trở thành một tiến sĩ, luật sư. Bài thơ là lời nhắc nhở rằng dù thành công đến đâu, con người cũng không được quên cội nguồn, nơi có tình yêu và sự hy sinh vô bờ bến của mẹ.

Mẹ, quê hương, đất nước

Thông qua hình tượng người mẹ ở Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh, tác giả đã ngợi ca vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam nói chung: cần cù, chịu khó, đầy nghị lực và tình yêu thương. Mẹ luôn thầm lặng, làm những việc phi thường trong cuộc sống đời thường, là hậu phương vững chắc cho con cái.

Bên cạnh đó, bài thơ còn gửi gắm trong đó tình yêu quê hương của tác giả qua những địa danh như Cẩm Xuyên, chợ Cừa, chợ Lụi… Đây không chỉ là những cái tên mà còn là một phần ký ức, một phần tâm hồn của tác giả. Đó còn là một sự hoài niệm về tuổi thơ. Chính những năm tháng khó khăn ấy đã tạo nên một sợi dây liên kết bền chặt giữa người con và mảnh đất Cẩm Xuyên.

Bối cảnh mẹ tác giả được truy tặng danh hiệu cao quý đã nâng ý nghĩa của bài thơ lên một tầm cao mới. Người mẹ ở quê hương được nhà nước truy tặng danh hiệu cao quý Bà mẹ Việt Nam anh hùng. Bài thơ không chỉ là lời tri ân dành riêng cho mẹ ruột mà còn là sự tôn vinh chung đối với tất cả các Bà mẹ Việt Nam anh hùng, những người đã hy sinh thầm lặng, đóng góp xương máu của con cái mình cho nền độc lập, tự do của đất nước. Danh hiệu cao quý ấy là sự ghi nhận xứng đáng cho những đóng góp không thể đong đếm được của họ.

Đối với tác giả, người con đã thành đạt, danh hiệu này càng làm đậm thêm sự kính trọng và lòng biết ơn đối với mẹ. Nó nhắc nhở ông và mọi người rằng, đằng sau những thành công của một cá nhân hay vinh quang của một dân tộc, luôn có bóng dáng tảo tần, kiên cường của những người mẹ, những người đã âm thầm cống hiến những người con của mình cho Tổ quốc.

Bài thơ của Luật sư - Tiến sĩ Nguyễn Đình Lục là một tác phẩm đầy xúc động, chân thành và sâu sắc. Đây là một khúc ca tri ân, một bản hòa ca cảm xúc, nơi quá khứ gian khó và hiện tại vinh quang hòa quyện một cách dung dị, chân thành. Bài thơ không chỉ là tiếng lòng của một người con hiếu thảo mà còn là một bản anh hùng ca về tình mẫu tử, là lời tri ân sâu sắc đối với những người mẹ Việt Nam vĩ đại, những người đã âm thầm góp phần làm nên vinh quang của dân tộc. 

Bài thơ được Luật sư - Tiến sĩ Nguyễn Đình Lục viết nhân dịp mẹ ông được truy tặng danh hiệu Bà Mẹ Việt Nam anh hùng. TS. Lục quê ở huyện Cẩm Xuyên (cũ), tỉnh Hà Tĩnh.