Ghép đồng thời tim - phổi: Bước tiến vượt bậc của y học Việt Nam

TS.BS Dương Đức Hùng - Giám đốc BV Hữu nghị Việt Đức chia sẻ thông tin trên với báo chí vào sáng 13/8. Cách đây hơn 3 tuần, bệnh nhân Trần Như Q (38 tuổi) bước vào ca ghép đa tạng đầu tiên trong lịch sử ghép tạng Việt Nam, ghép đồng thời khối tim - phổi. Trước đó, nữ bệnh nhân có tiền sử thông liên nhĩ - tăng áp động mạch phổi nặng, đã bít dù thông liên nhĩ tại Bệnh viện Tim Hà Nội năm 2011, không theo dõi thường xuyên, chỉ dùng thuốc trở lại một năm gần đây và không có tiền sử tai biến mạch máu não.

PGS. TS Phạm Hữu Lư - Phó Trưởng Khoa Ngoại Tim mạch và Lồng ngực, Trung tâm Tim mạch, BV Hữu nghị Việt Đức cho biết, bệnh nhân được chẩn đoán hội chứng Eisenmenger – suy thất phải không hồi phục - hở ba lá nặng, tiền sử bít dù thông liên nhĩ, khả năng tử vong tính theo ngày và được chỉ định ghép đồng thời tim và phổi dù chưa kịp điều trị suy dinh dưỡng, đồng thời phổi người hiến có nhiễm khuẩn Acinetobacter baumannii và kích thước lớn hơn lồng ngực người nhận.

"Chúng tôi đã hội chẩn liên chuyên khoa, bởi để thực hiện kỹ thuật ghép đồng thời khối tim - phổi cải tiến phải có sự phối hợp liên chuyên khoa: Nội tim mạch lồng ngực, gây mê - hồi sức, ngoại, phục hồi chức năng, dinh dưỡng …" - TS Lư nói.

Trong ca phẫu thuật kéo dài 7 tiếng liên tục, các chuyên gia BV Hữu nghị Việt Đức sử dụng hệ thống tuần hoàn ngoài cơ thể thay thế tạm thời tim và phổi, đồng thời đảm bảo tim hoạt động tốt mà hạn chế truyền dịch gây phù phổi, sử dụng ít thuốc mê và theo dõi huyết động bằng các thiết bị tiên tiến nhất. Các bác sĩ cũng tiến hành cắt bớt phổi hai bên cho vừa, nối hai phế quản gốc thay vì nối khí quản theo kinh điển để tưới máu miệng nối tốt hơn, đồng thời soi phế quản ống mềm trong mổ đánh giá hai miệng nối phế quản gốc.

Theo TS Hùng, đây là ca bệnh đặc biệt hiếm gặp, đòi hỏi phối hợp liên chuyên khoa và áp dụng những kỹ thuật phẫu thuật, hồi sức tiên tiến hàng đầu hiện nay. "Ghép khối tim – phổi là một kỹ thuật y học tiên tiến, trong đó cả tim và hai phổi của người bệnh được thay thế đồng thời bằng tim và hai phổi khỏe mạnh từ người hiến tạng phù hợp. Đây là giải pháp điều trị cuối cùng cho các bệnh nhân mắc đồng thời bệnh tim và bệnh phổi giai đoạn cuối, khi tất cả các phương pháp điều trị khác không còn hiệu quả" - TS.BS Dương Đức Hùng nói và cho biết thêm ca phẫu thuật đòi hỏi kỹ thuật cao, phối hợp nhiều chuyên khoa và hệ thống hồi sức, chăm sóc sau mổ đặc biệt.

Thành công của ca ghép đồng thời tim - phổi tiếp tục "cắm cờ đỏ sao vàng" của Việt Nam trên bản đồ ghép đa tạng. TS Hùng cho biết, trên thế giới ghép khối tim – phổi được thực hiện rất ít do nguồn tạng hiếm, quy trình phẫu thuật phức tạp và nguy cơ biến chứng cao; chỉ được chỉ định cho bệnh nhân mắc đồng thời bệnh tim và bệnh phổi giai đoạn cuối khi tất cả các phương pháp điều trị khác không còn hiệu quả.

"Thành công của ca ghép đồng thời tim - phổi không chỉ đánh dấu bước tiến vượt bậc trong năng lực ghép tạng, đặc biệt là ghép đa tạng, mà còn khẳng định trình độ chuyên môn của đội ngũ y tế Việt Nam trong lĩnh vực ngoại khoa. Thành tựu này mở ra cơ hội sống và hướng điều trị mới cho những bệnh nhân mắc bệnh tim – phổi giai đoạn cuối."

"Tính từ ngày thực hiện ca ghép, hôm nay tròn 24 ngày. Thời gian qua thực sự là những ngày 'căng với ekip hồi sức và phẫu thuật viên tham gia thực hiện ca ghép đa tạng này. Đến hôm nay chúng tôi mới cảm giác như nhẹ người hơn" - TS Hùng chia sẻ.

"Với thành công của ca ghép khối tim - phổi này, chúng tôi đã tiếp tục cắm cờ đỏ sao vàng của Việt Nam trên bản đồ ghép đa tạng, đặc biệt là trong ghép đồng thời tim - phổi bởi hiện nay ghép khối tim - phổi rất ít. Do yêu cầu nguồn tạng hiếm và kỹ thuật cực kỳ phức tạp, mỗi năm toàn thế giới chỉ thực hiện khoảng 100 ca ghép như này" - TS.BS Dương Đức Hùng nhấn mạnh.

Các tình huống thường gặp gồm: bệnh tim bẩm sinh phức tạp kèm tăng áp động mạch phổi kiểu Eisenmenger; tăng áp động mạch phổi nặng đã gây suy tim phải không hồi phục; hoặc bệnh phổi giai đoạn cuối kèm bệnh tim trái không thể sửa chữa. Do yêu cầu nguồn tạng hiếm và kỹ thuật cực kỳ phức tạp, mỗi năm toàn thế giới chỉ thực hiện khoảng 100 ca ghép loại này. Nhờ những tiến bộ về phẫu thuật, hồi sức và chăm sóc sau ghép, kết quả ghép khối tim – phổi đã cải thiện rõ rệt.

Tại Anh, tỷ lệ sống sau 90 ngày đạt khoảng 85% và sau 1 năm là 72%. Tại Mỹ, một số trung tâm hàng đầu như Stanford Health Care ghi nhận tỷ lệ sống 1 năm gần 90%, cao hơn mức trung bình toàn quốc. Nhiều báo cáo quốc tế cho thấy tỷ lệ sống 5 năm sau ghép hiện đạt khoảng 60%, minh chứng cho hiệu quả của phương pháp này trong kéo dài và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

TS.BS Hà Anh Đức - Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh cho hay: "Các thầy thuốc của BV Hữu nghị Việt Đức đã 'tự học là chính và quy trình mà chúng tôi chưa kịp phê duyệt', nhưng 40 chuyên gia tham gia trực tiếp cho ca ghép này, đó là chưa kể đội ngũ làm gián tiếp. Đây là ca ghép ở mức độ khó nhất mà thế giới đang làm."

"Tôi đã trao đổi với anh Hùng - Giám đốc bệnh viện, nếu chờ quy trình phê duyệt thì người bệnh sẽ ra sao? Anh Hùng cho biết người bệnh sẽ tử vong. Vì vậy, tại sao phải chờ quy trình phê duyệt, trong khi chúng ta đã có sự chuẩn bị chu đáo, đã sẵn sàng thực hiện ca ghép và nguồn tạng đã có để cứu người bệnh. Đây tính là sự nhân văn" - TS.BS Hà Anh Đức nói.

"Chúng ta đã tiếp tục làm rạng danh ngành y tế Việt Nam sánh ngang với các nước phát triển, thu nhập hơn chúng ta hàng chục lần" - TS Đức tự hào nói.