Hướng tới hệ thống pháp luật 'dễ nhớ, dễ hiểu, dễ thực hiện'

Chiều 4/11, tại Quốc hội, Tổng Bí thư Tô Lâm đã trao đổi, thông tin với đại biểu Quốc hội về một số điểm mới và những định hướng quan trọng trong dự thảo Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng.

Luật phải dễ hiểu, dễ làm theo

Trong phát biểu tại phiên thảo luận của Quốc hội về dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng, Tổng Bí thư nhấn mạnh yêu cầu cấp thiết phải đổi mới mạnh mẽ tư duy lập pháp, quản trị và tổ chức bộ máy nhà nước, hướng tới một hệ thống pháp luật “dễ nhớ, dễ hiểu, dễ thực hiện”, phục vụ trực tiếp cho cuộc sống của nhân dân.

Tổng Bí thư khẳng định, hệ thống pháp luật của một quốc gia chỉ thực sự có giá trị khi được nhân dân hiểu và làm theo. “Câu chữ trong luật phải ngắn gọn, rõ nghĩa, không đánh đố, không để lại khoảng mờ cho sự lạm dụng hay né tránh,” Tổng Bí thư nói, đồng thời nhấn mạnh: “Một đạo luật tốt không phải là đạo luật viết hay, mà là đạo luật đi được vào cuộc sống.”

Theo người đứng đầu Đảng, việc hoàn thiện pháp luật không chỉ nhằm tăng tính răn đe hay quy định chặt chẽ hơn, mà quan trọng hơn là để người dân, doanh nghiệp, cán bộ thực thi đều có thể hiểu rõ, thực hiện đúng, giám sát được. Một hệ thống pháp luật “thân thiện với dân” sẽ là nền tảng để củng cố niềm tin vào Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Phân cấp, phân quyền phải đi liền trách nhiệm và nguồn lực

Bàn về tổ chức bộ máy và phân cấp, phân quyền, Tổng Bí thư gợi mở hai câu hỏi cốt lõi: “Phân cấp những gì, cho ai, đi liền với điều kiện gì? Và cơ chế chịu trách nhiệm, kiểm tra, giám sát sẽ như thế nào?”

Theo Tổng Bí thư, việc giao quyền phải đặt lợi ích của người dân làm trung tâm. “Nơi nào cấp dưới có thể quyết nhanh, sát dân hơn cấp trên thì phải mạnh dạn giao quyền. Nhưng giao quyền không phải là ‘đẩy việc xuống’, ‘đẩy rủi ro xuống’. Giao quyền phải đi cùng nguồn lực, nhân lực, công cụ và vùng an toàn pháp lý để cán bộ dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung chứ không phải chịu trách nhiệm cá nhân một cách oan uổng.”

Về mô hình chính quyền địa phương hai cấp, Tổng Bí thư nhận định đây là vấn đề mới, quan trọng, nhạy cảm, liên quan trực tiếp đến đời sống của người dân và đội ngũ cán bộ cơ sở. Ông đặt câu hỏi: “Mô hình hai cấp phải thiết kế thế nào để dân không bị xa chính quyền, không bị đứt gãy dịch vụ công? Đừng để tuyên bố tinh gọn bộ máy mà sinh thêm tầng nấc xin-cho ngoài thực tế.”

Tổng Bí thư cũng lưu ý, chính quyền cơ sở phải được trao quyền và nguồn lực phù hợp để thực hiện nhiệm vụ kiến tạo phát triển. Mối quan hệ giữa ba cấp chính quyền – Trung ương, tỉnh/thành phố và cơ sở – phải là một chỉnh thể thống nhất, vận hành thông suốt, hỗ trợ và chia sẻ trách nhiệm, “tuyệt đối không phải ba lớp chuyền trách nhiệm cho nhau để nhân dân phải chạy vòng quanh”.

Lấy dân làm trung tâm – để dân có tiếng nói thực chất

Phân tích mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể và nhân dân, Tổng Bí thư yêu cầu làm rõ cơ chế để “Đảng lãnh đạo tuyệt đối, toàn diện nhưng không làm thay, không bao biện, không buông lỏng; Chính phủ điều hành theo pháp luật và dám chịu trách nhiệm cá nhân.”

Người đứng đầu Đảng nhấn mạnh, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể phải thực sự là cầu nối tin cậy giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân. “Người dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà là chủ thể tham gia, giám sát, phản biện, đồng hành.”

Nói “lấy dân làm trung tâm” thì phải thiết kế cơ chế để dân có tiếng nói thực chất, có quyền giám sát thực chất, có cơ hội tham gia thực chất vào các vấn đề lớn của đất nước.

Đảng cầm quyền là gánh trách nhiệm trước dân

Khẳng định vai trò lãnh đạo và cầm quyền của Đảng, Tổng Bí thư nhấn mạnh: “Cầm quyền tức là gánh trách nhiệm trước dân về sự phát triển của đất nước, về cuộc sống hàng ngày của nhân dân. Cầm quyền không chỉ là đưa ra đường lối, mà còn là tổ chức thực hiện, kiểm tra thực hiện, chịu trách nhiệm về kết quả.”

Do đó, trong các văn kiện trình Đại hội XIV, không thể chỉ nói “tăng cường sự lãnh đạo của Đảng” theo cách chung chung, mà cần làm rõ hơn: Đảng lãnh đạo để mọi chính sách, đạo luật thực sự phục vụ nhân dân; để chống tư duy cục bộ, lợi ích nhóm, tiêu cực, tham nhũng; và để bảo vệ những người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

18 điểm mới – khởi đầu cho đổi mới mô hình phát triển

Tổng Bí thư cho biết, Tiểu ban Văn kiện đã xác định 18 điểm mới, những định hướng đột phá thể hiện tinh thần dám đổi mới, dám tổ chức lại bộ máy và phương thức vận hành. Ông đề nghị các đại biểu Quốc hội xem xét kỹ: “18 điểm ấy đã đủ tầm chưa, có điểm nào còn chỉ dừng ở mức chủ trương, định hướng, trong khi xã hội đang đòi hỏi câu trả lời cụ thể, lộ trình rõ ràng, trách nhiệm rõ người?”

Tổng Bí thư nhấn mạnh, Văn kiện Đại hội là “văn kiện gốc” – nếu làm rõ ngay từ bây giờ thì quá trình thể chế hóa, xây dựng luật, tổ chức thi hành sau này sẽ thuận lợi, thống nhất, tránh tình trạng “mỗi nơi hiểu một kiểu”, “mỗi người làm một cách”, khiến người dân chịu thiệt thòi.

Cải cách vì dân, vì sự phát triển bền vững

Theo Tổng Bí thư, điều Đảng, Quốc hội, Chính phủ và nhân dân đều mong muốn có một mẫu số chung rất cụ thể, giản dị: đất nước phát triển bền vững; xã hội trật tự, kỷ cương, nhân văn; người dân được bảo vệ, được tạo cơ hội vươn lên bằng sức lao động của chính mình; ai làm đúng pháp luật thì được bảo hộ, ai làm sai thì bị xử lý công bằng, không có vùng cấm.

Kết thúc phát biểu, Tổng Bí thư kêu gọi mỗi đại biểu Quốc hội hãy góp ý với tinh thần trách nhiệm cao nhất – vừa là người đại diện cho nhân dân, vừa là đảng viên có trải nghiệm thực tiễn sâu sắc:

“Nói điều mình thật sự thấy, điều mình trăn trở, điều mình dám chịu trách nhiệm. Có nhìn thẳng thì mới sửa được. Có dám nói thì mới dám làm.”