Hội nhập pháp lý 2025: Luật nước ngoài định hình diện mạo pháp luật Việt Nam?

Năm 2025 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong tiến trình hội nhập của Việt Nam khi loạt cam kết quốc tế chính thức có hiệu lực và được nội luật hóa. Trong dòng chảy toàn cầu hóa, pháp luật Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc.

Từ các điều ước thương mại tự do đến xu hướng quản trị quốc gia hiện đại, Việt Nam đang chủ động “tiệm cận” với các chuẩn mực pháp lý quốc tế, đồng thời hấp thụ có chọn lọc những tinh thần tiến bộ từ các hệ thống pháp luật phát triển như Pháp, Đức, Mỹ, Nhật Bản hay Hàn Quốc. Đây không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và thu hút đầu tư bền vững.

Cam kết quốc tế thúc đẩy nội luật hóa

Việt Nam hiện là thành viên của hơn 60 hiệp định thương mại tự do và điều ước quốc tế đa phương – bao gồm các FTA thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, RCEP. Những cam kết pháp lý trong các hiệp định này buộc Việt Nam phải sửa đổi hoặc ban hành mới các đạo luật liên quan như Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư… nhằm đảm bảo tính tương thích với hệ thống pháp lý toàn cầu. Không chỉ dừng ở việc “sửa luật để phù hợp”, Việt Nam còn phải đảm bảo các luật này được thực thi minh bạch, nhất quán và có hiệu quả thực tiễn.

Đáng chú ý, nguyên tắc “ưu tiên áp dụng điều ước quốc tế” trong trường hợp có xung đột với luật trong nước đã được thể chế hóa trong Luật Điều ước quốc tế và Luật Đầu tư. Đây là bước đi quan trọng thể hiện cam kết chính trị mạnh mẽ về hội nhập và tôn trọng luật chơi toàn cầu.

Học hỏi từ các mô hình pháp lý tiên tiến

Hệ thống pháp luật Việt Nam chịu ảnh hưởng sâu sắc từ các quốc gia có nền lập pháp phát triển. Các mô hình tổ chức doanh nghiệp, quản trị công ty, cơ chế minh bạch tài chính hay cơ chế bảo vệ nhà đầu tư được học hỏi từ Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc. Trong khi đó, các lĩnh vực như dân sự, hình sự lại tiếp thu nhiều tinh thần của hệ thống dân luật châu Âu, đặc biệt là Pháp và Đức.

Điển hình, việc quy định xử lý hành vi hối lộ quan chức nước ngoài trong Bộ luật Hình sự sửa đổi là bước tiến rõ rệt nhằm tuân thủ Công ước Liên Hợp Quốc về chống tham nhũng (UNCAC). Hay việc Việt Nam tăng cường bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ thông qua các sửa đổi lớn trong Luật Sở hữu trí tuệ năm 2022 cho thấy sự chủ động trong việc hòa nhập với chuẩn mực của WIPO và TRIPS.

Sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế và áp lực từ nhà đầu tư

Không thể không nhắc đến vai trò của các tổ chức như UNDP, ADB, Ngân hàng Thế giới trong việc tư vấn và tài trợ cho các chương trình cải cách hành chính, nâng cao năng lực lập pháp, đặc biệt trong các lĩnh vực môi trường, năng lượng tái tạo, công nghệ số và quản trị công.

Song song đó, áp lực từ cộng đồng doanh nghiệp và nhà đầu tư quốc tế buộc Việt Nam phải cải thiện môi trường pháp lý. Các báo cáo từ EuroCham, AmCham, VCCI nhiều năm qua đã chỉ ra các rào cản về pháp luật và kiến nghị cải cách cụ thể. Chính tiếng nói từ khu vực tư nhân này đã góp phần tạo ra làn sóng điều chỉnh chính sách, đặc biệt trong lĩnh vực đầu tư, thuế, thương mại và giải quyết tranh chấp.

Án lệ và cơ chế giải quyết tranh chấp quốc tế

Mặc dù không vận hành theo hệ thống án lệ như các nước theo thông luật, Việt Nam ngày càng chú trọng đến việc nghiên cứu và áp dụng các phán quyết quốc tế trong các vụ tranh chấp đầu tư, đặc biệt là tại các cơ chế như ICSID hay UNCITRAL. Đây là động lực để hệ thống tư pháp Việt Nam từng bước nâng cao năng lực tiếp cận luật pháp quốc tế, đồng thời rút kinh nghiệm trong việc xây dựng khung pháp lý phòng ngừa rủi ro pháp lý trong tương lai.

Việc tiếp thu có chọn lọc các yếu tố pháp luật nước ngoài không đồng nghĩa với sao chép máy móc, mà là quá trình chủ động học hỏi, điều chỉnh phù hợp với điều kiện chính trị - xã hội trong nước. Trong thời đại toàn cầu hóa và cạnh tranh pháp lý ngày càng khốc liệt, Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc. Hội nhập pháp lý – nếu được định hướng đúng và thực thi nghiêm túc – sẽ không chỉ là công cụ thu hút đầu tư, mà còn là nền tảng để xây dựng một Nhà nước pháp quyền hiện đại, công bằng và minh bạch.