'Chém gió' trên mạng xã hội, nguy cơ vướng phiền phức pháp luật

Ngày nay, mạng xã hội như Facebook, TikTok, Zalo đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống người dân. Chỉ với một chiếc điện thoại thông minh, ai cũng có thể chia sẻ thông tin, hình ảnh, video đến hàng trăm, hàng nghìn người khác trong vài giây. Đây là một cơ hội tuyệt vời để kết nối, học hỏi, giải trí - nhưng cũng tiềm ẩn không ít rủi ro nếu người dùng “chia sẻ bừa” mà không lường trước hậu quả pháp lý.

Không ít trường hợp đã bị xử phạt, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự chỉ vì một hành động tưởng chừng vô hại: chia sẻ lại một tin đồn chưa kiểm chứng, bình luận xúc phạm người khác, hoặc đăng tải thông tin sai sự thật. Vậy, pháp luật Việt Nam quy định như thế nào về hành vi này? Người dân cần lưu ý gì để “sống xanh, sống sạch” trên không gian mạng

Thói quen “chia sẻ bừa” trên mạng xã hội

Mạng xã hội tạo ra môi trường thông tin mở, ai cũng có thể trở thành “nhà báo” theo nghĩa đen: viết, đăng, chia sẻ tức thì. Tuy nhiên, nhiều người có tâm lý “chỉ chia sẻ lại chứ không phải mình bịa đặt” nên nghĩ rằng mình vô can. Thực tế, pháp luật không phân biệt giữa người tạo tin giả và người tiếp tay phát tán tin giả. Chỉ một lần bấm nút chia sẻ, bạn cũng có thể bị coi là hành vi “phát tán thông tin sai sự thật”.

Ngoài ra, việc livestream, quay clip “bóc phốt”, hay đăng tải thông tin bôi nhọ cá nhân, tổ chức cũng trở thành xu hướng trên mạng. Không ít người coi đó là “quyền tự do ngôn luận” nhưng quên rằng tự do phải đi kèm trách nhiệm.

Những quy định pháp luật liên quan

Hiện nay, hành vi chia sẻ thông tin sai sự thật, xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác, hoặc tung tin thất thiệt đều có thể bị xử lý theo các căn cứ pháp luật sau:

- Xử phạt hành chính: Theo Nghị định 15/2020/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 14/2022/NĐ-CP), hành vi cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, sai sự thật trên mạng có thể bị phạt từ 10 đến 30 triệu đồng. 
- Trách nhiệm dân sự: Người bị bôi nhọ, xúc phạm có quyền khởi kiện, yêu cầu bồi thường thiệt hại về tinh thần, danh dự. 
- Trách nhiệm hình sự: Nếu hành vi gây hậu quả nghiêm trọng, có thể bị truy cứu theo Bộ luật Hình sự 2015, với các tội danh như: 
  + Tội vu khống (Điều 156), có thể bị phạt tù đến 7 năm. 
  + Tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông (Điều 288), phạt tù đến 7 năm. 
  + Tội lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân (Điều 331).

Thực tiễn các vụ việc tại Việt Nam

- Năm 2023, một phụ nữ ở Hà Nội bị phạt 7,5 triệu đồng vì đăng tin sai sự thật về việc “có ca bệnh lạ nguy hiểm” trên Facebook. Tin này gây hoang mang dư luận trong cộng đồng. 
- Tại TP.HCM, một trường hợp bị phạt 12,5 triệu đồng do chia sẻ clip bịa đặt “cảnh sát giao thông đánh dân”, trong khi thực tế là clip cắt ghép từ nước ngoài. 
- Gần đây, nhiều trường hợp livestream xúc phạm nghệ sĩ, doanh nhân cũng bị khởi tố hình sự.
Những vụ việc này cho thấy: một hành động tưởng chừng nhỏ trên mạng xã hội có thể khiến người đăng phải trả giá rất lớn, cả về tiền bạc lẫn danh dự, thậm chí là tự do.

Vì sao người dân dễ vi phạm?

Theo Luật sư Thuỷ Bùi, Công ty Luật TNHH Triệu Phúc, các nguyên nhân chính kiến người dân dễ vi phạm gồm nhiều yếu tố.
- Thiếu kiến thức pháp luật: Nhiều người nghĩ mạng xã hội là “thế giới ảo”, nhưng quên rằng hậu quả lại hoàn toàn thật. 
- Tâm lý “ai cũng làm”: Thấy nhiều người chia sẻ, mình cũng làm theo mà không kiểm chứng. 
- Lợi ích cá nhân: Một số người đăng tin giật gân để câu view, câu like, bán hàng, bất chấp hậu quả. 
- Khó kiểm chứng thông tin: Trong thời đại tin tức tràn ngập, nhiều người khó phân biệt thật - giả.

Người dân cần làm gì để tránh rủi ro pháp lý?

Vậy, để tránh các rủi ro pháp lý, Luật sư tư vấn các nội dung mà mỗi người dùng mạng xã hội nên lưu ý.
- Kiểm chứng trước khi chia sẻ: Nếu không chắc chắn, tốt nhất không chia sẻ. Chỉ sử dụng nguồn tin chính thống từ cơ quan báo chí, cơ quan Nhà nước. 
- Tôn trọng danh dự, nhân phẩm người khác: Không nên đăng, bình luận ác ý, bôi nhọ; vì đó có thể là bằng chứng chống lại bạn. 
- Hiểu rõ quyền và trách nhiệm: Tự do ngôn luận không có nghĩa là muốn nói gì cũng được; mọi hành vi đều có giới hạn pháp luật. 
- Sử dụng mạng xã hội tích cực: Biến mạng xã hội thành nơi lan tỏa điều hay, điều tốt, chia sẻ kiến thức bổ ích thay vì thông tin độc hại. 
- Giáo dục và nhắc nhở con em: Trẻ em, thanh thiếu niên cần được hướng dẫn kỹ năng sử dụng mạng an toàn, có trách nhiệm. 

Mạng xã hội là một phần tất yếu của đời sống hiện đại, mang lại nhiều lợi ích nhưng cũng tiềm ẩn không ít rủi ro pháp lý. Mỗi người dân cần hiểu rằng: một cú click chuột có thể mang lại niềm vui, nhưng cũng có thể mang lại rắc rối pháp luật.

Sống văn minh trên mạng không chỉ là tôn trọng người khác, mà còn là cách tự bảo vệ mình. Khi mỗi người đều ý thức “chia sẻ có trách nhiệm”, không gian mạng sẽ trở thành một môi trường lành mạnh, nơi pháp luật được tôn trọng và cộng đồng được bảo vệ.