Sửa Hiến pháp: Sửa một số điều cấp thiết, Đại hội sau sẽ sửa căn bản

Sáng 5/5, trong phiên thảo luận tại tổ về đề nghị sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013, Tổng Bí thư Tô Lâm cho biết nội dung này được đưa ra sớm hơn thường lệ nhằm đảm bảo thời gian cho các đại biểu nghiên cứu và thảo luận kỹ lưỡng. Theo ông, lần sửa đổi này chỉ tập trung vào những điều cần thiết, dựa trên sự chuẩn bị kỹ càng từ các cơ quan liên quan.

"Nếu có thể, sau này chúng ta sẽ sửa đổi Hiến pháp một cách căn bản, nhưng phải đến kỳ đại hội sau mới tính đến việc đó", Tổng Bí thư nói. Ông cho rằng, việc sửa đổi căn bản sẽ dựa trên đánh giá toàn diện về cương lĩnh và các định hướng phát triển sâu rộng của đất nước sau 40 năm đổi mới. Ông cũng kêu gọi các đại biểu Quốc hội tiếp nhận ý kiến của nhân dân để đóng góp vào việc sửa đổi Hiến pháp và xây dựng pháp luật.

Thành lập Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp

Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đã trình bày tờ trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013. Theo đó, Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp sẽ do Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn làm Chủ tịch, với 15 thành viên là lãnh đạo các cơ quan trung ương. Nhiệm vụ của Ủy ban là nghiên cứu, xây dựng hồ sơ dự thảo Nghị quyết sửa đổi Hiến pháp để trình Quốc hội thảo luận, đồng thời lấy ý kiến rộng rãi từ nhân dân và các cấp, ngành.

Ủy ban sẽ tiếp nhận, giải trình các ý kiến đóng góp để hoàn thiện dự thảo, sau đó trình Quốc hội xem xét và thông qua ngay tại kỳ họp thứ 9. Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp 2013 được phép sử dụng con dấu của Quốc hội, với Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp làm cơ quan thường trực. Các điều kiện cần thiết để thực hiện nhiệm vụ cũng sẽ được đảm bảo.

Do phạm vi sửa đổi lần này có giới hạn, chỉ liên quan đến 8/120 điều, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề xuất ban hành dưới hình thức Nghị quyết của Quốc hội.

Kể từ khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam) ra đời, đã có 5 bản Hiến pháp, mỗi bản ghi dấu những giai đoạn phát triển khác nhau của đất nước. Hiến pháp 2013 được ban hành trong thời kỳ đổi mới toàn diện, nhằm đáp ứng yêu cầu xây dựng, bảo vệ đất nước và hội nhập quốc tế. Bản Hiến pháp này quy định rõ vị trí, chức năng của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội cũng như phân định đơn vị hành chính địa phương theo 3 cấp: tỉnh, huyện, xã.

Tuy nhiên, sau hơn 11 năm thực thi, Hiến pháp 2013 đã bộc lộ một số điểm cần hoàn thiện để đáp ứng các yêu cầu thực tiễn phát triển đất nước. Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận định, việc sửa đổi lần này là cần thiết để tạo cơ sở pháp lý cho việc kiện toàn tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị.

Điều chỉnh Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội

Theo báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, việc sửa đổi Hiến pháp sẽ tập trung tinh gọn các tổ chức chính trị - xã hội và hội quần chúng theo hướng trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Điều 9 dự kiến được sửa đổi nhằm làm rõ vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc, đồng thời khẳng định vị trí của Mặt trận là bộ phận của hệ thống chính trị, cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân.

Mặt trận sẽ đảm nhận vai trò hiệp thương, phối hợp và thống nhất hành động giữa các tầng lớp xã hội, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân. Ngoài ra, Mặt trận sẽ thực hiện nhiệm vụ giám sát, phản biện xã hội và tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đề xuất quy định rõ Công đoàn Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam và Hội Cựu chiến binh Việt Nam là các tổ chức chính trị - xã hội trực thuộc Mặt trận. Các tổ chức này sẽ hoạt động trên nguyên tắc tự nguyện, đại diện và bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của thành viên, dưới sự chủ trì, hiệp thương dân chủ của Mặt trận.

Điều 10 Hiến pháp 2013 cũng sẽ được xem xét sửa đổi để kế thừa vai trò của Công đoàn, thống nhất với quy định tại Điều 4 và khi trực thuộc Mặt trận Tổ quốc, đồng thời bổ sung quy định về vai trò đại diện của người lao động ở cấp quốc gia và quốc tế.

Điều 84 Hiến pháp 2013 dự kiến được sửa đổi theo hướng không tiếp tục quy định các cơ quan trung ương của tổ chức thành viên của Mặt trận có quyền trình dự án luật, pháp lệnh trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Điều 110 Hiến pháp 2013 có thể được sửa đổi theo hướng quy định khái quát về hệ thống đơn vị hành chính theo mô hình 2 cấp (tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các đơn vị hành chính dưới tỉnh), thay vì quy định chi tiết theo 3 cấp như hiện nay. Luật Tổ chức chính quyền địa phương sẽ quy định cụ thể về các đơn vị hành chính dưới cấp tỉnh gồm xã, phường, đặc khu để đáp ứng yêu cầu thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính và bảo đảm tính ổn định lâu dài của Hiến pháp.

Ngoài ra, các sửa đổi kỹ thuật khác cũng được đề xuất, như không sử dụng cụm từ "cấp chính quyền địa phương" và bổ sung các quy định chuyển tiếp để chính quyền địa phương hoạt động thông suốt trong quá trình sắp xếp, sáp nhập.

Những sửa đổi này nhằm thực hiện chủ trương của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Nghị quyết 60 của Trung ương về việc sắp xếp tổ chức chính trị - xã hội và hội quần chúng vào Mặt trận Tổ quốc, đồng thời cải tổ chính quyền địa phương theo hướng tinh gọn, hiệu quả. Chính quyền địa phương sẽ được phân cấp mạnh mẽ, đảm bảo nguyên tắc "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm".