An ninh mạng: Quyền con người trong kỷ nguyên số

Khi không gian mạng là “mặt trận” mới

Chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ tại Việt Nam, từ chính phủ điện tử, kinh tế số đến xã hội số. Trong dòng chảy đó, an ninh mạng là nền móng để mọi tiến trình được bảo vệ an toàn và bền vững, góp phần ổn định hạ tầng số quốc gia, bảo vệ dữ liệu cá nhân, tổ chức; đặc biệt là giữ vững chủ quyền trên không gian mạng.

Thực tế cho thấy, các mối đe dọa ngày càng tinh vi: từ lừa đảo công nghệ cao, xuyên tạc thông tin, xâm nhập hệ thống dữ liệu cho đến xâm phạm đời tư, đều đang diễn biến phức tạp, gây ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh chính trị, trật tự xã hội và lòng tin của người dân.

Ngày An ninh mạng Việt Nam - Tuyên ngôn cho thời đại số

Ngày 6/8 hằng năm chính thức được chọn là Ngày An ninh mạng Việt Nam (theo Quyết định 1013/QĐ-TTg), thể hiện quyết tâm của Đảng, Nhà nước trong việc khẳng định an ninh mạng là tinh thần quốc gia trong kỷ nguyên số.

Phát biểu tại lễ kỷ niệm đầu tiên (ngày 6/8 vừa qua), Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang nhấn mạnh: “Hàng loạt các cuộc tấn công mạng đã được phát hiện, ngăn chặn vô hiệu hoá âm mưu thực hiện của các thế lực thù địch phản động; các loại tội phạm lợi dụng không gian mạng xâm phạm an ninh trật tự, cuộc sống bình yên, hạnh phúc của nhân dân”.

Lực lượng an ninh mạng - Lá chắn thầm lặng

Dưới sự chỉ đạo của Bộ Công an, lực lượng an ninh mạng Việt Nam đã liên tục ngăn chặn âm mưu tấn công, triệt phá các đường dây lừa đảo, xuyên tạc thông tin và bảo vệ dữ liệu trọng yếu của Nhà nước.

Thiếu tướng Lê Xuân Minh - Cục trưởng Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm công nghệ cao, đã điểm lại những thành tựu nổi bật trong công tác bảo đảm an ninh mạng trong một năm qua: 

Nhiều nhiệm vụ trọng tâm, mang tính chiến lược, lâu dài của đất nước về bảo đảm an toàn, an ninh mạng đã được thực hiện. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quyết định số 997/QĐ-TTg, ngày 17/9/2024 thí điểm việc thành lập Tiểu ban An toàn, An ninh mạng tại 12 bộ, ngành, hoàn thiện một bước cơ chế lãnh đạo, chỉ đạo công tác xuyên suốt từ trung ương đến địa phương.

Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm công nghệ cao Việt Nam cũng đã chủ động giám sát, cảnh báo nguy cơ mất an ninh mạng cho gần 100 cơ quan trọng yếu trên cả nước.

Một trong những nỗ lực đáng chú ý là sự ra đời của Liên minh ứng phó sự cố an ninh mạng quốc gia, cùng với việc tận dụng sức ảnh hưởng của các KOL/KOC để lan tỏa kỹ năng số và đấu tranh chống tin giả.

Công nghệ AI – “mắt thần” của chủ quyền số

Trong sự kiện Ngày An ninh mạng Việt Nam cũng đã chứng kiến sự ra mắt của Hệ thống điều hành an ninh mạng quốc gia. Đây là một sáng kiến quan trọng do Trung tâm An ninh mạng quốc gia tự nghiên cứu và phát triển.

Thượng tá Lê Xuân Thủy - Giám đốc Trung tâm An ninh mạng Cục A05 cho biết, hệ thống này sẽ tích hợp các tính năng hỗ trợ phân tích bằng trí tuệ nhân tạo và các kho dữ liệu thông tin tình báo để giúp dự đoán và ứng phó sớm hơn với các sự cố.

Dự kiến triển khai diện rộng trong giai đoạn 2025 - 2026, hệ thống sẽ đóng vai trò như “mắt thần” giám sát không gian mạng Việt Nam.

Làm chủ công nghệ  - Làm chủ an ninh mạng

“Chúng ta không chỉ sử dụng công nghệ mà phải làm chủ nó"- Bộ trưởng Lương Tam Quang khẳng định.

Theo đó, cốt lõi của phát triển công nghiệp an ninh, đặc biệt là công nghiệp an ninh mạng - chính là năng lực làm chủ. Chúng ta không thể chỉ sử dụng công nghệ của người khác để bảo vệ chính mình. Những sản phẩm an ninh mạng phải do chính chúng ta nghiên cứu, phát triển và làm chủ toàn diện.

Chỉ khi làm chủ được công nghệ, chúng ta mới có thể đưa những sản phẩm ấy vào thực tiễn phục vụ cho công cuộc bảo vệ an ninh quốc gia một cách chủ động, bền vững và không phụ thuộc.

Hành lang pháp lý - Lá chắn pháp quyền cho không gian mạng

Không gian mạng là không gian của quyền công dân, nên bảo vệ an ninh mạng chính là bảo vệ quyền con người trong kỷ nguyên số.

Các biện pháp bảo vệ an ninh mạng theo khoản 1 Điều 5 Luật An ninh mạng 2018 bao gồm:
- Thẩm định an ninh mạng.
- Đánh giá điều kiện an ninh mạng.
- Kiểm tra an ninh mạng.
- Giám sát an ninh mạng.
- Ứng phó, khắc phục sự cố an ninh mạng.
- Đấu tranh bảo vệ an ninh mạng.
- Sử dụng mật mã để bảo vệ thông tin mạng.
- Ngăn chặn, yêu cầu tạm ngừng, ngừng cung cấp thông tin mạng; đình chỉ, tạm đình chỉ các hoạt động thiết lập, cung cấp và sử dụng mạng viễn thông, mạng Internet, sản xuất và sử dụng thiết bị phát, thu phát sóng vô tuyến theo quy định của pháp luật.
- Yêu cầu xóa bỏ, truy cập xóa bỏ thông tin trái pháp luật hoặc thông tin sai sự thật trên không gian mạng xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
- Thu thập dữ liệu điện tử liên quan đến hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân trên không gian mạng.
- Phong tỏa, hạn chế hoạt động của hệ thống thông tin; đình chỉ, tạm đình chỉ hoặc yêu cầu ngừng hoạt động của hệ thống thông tin, thu hồi tên miền theo quy định của pháp luật.
- Khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự.
- Biện pháp khác theo quy định của pháp luật về an ninh quốc gia, pháp luật về xử lý vi phạm hành chính.