Kiến nghị đưa khoản lỗ của EVN vào giá điện: Cần rà soát lại các khoản thua lỗ

Lỗ gần 45.000 tỷ đồng

Bộ Công Thương vừa hoàn thiện dự thảo lần 3 Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 72/2025 về cơ chế và thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân, gửi Bộ Tư pháp thẩm định, dự kiến trình ban hành trong tháng 9.

Trong dự thảo, Bộ đề xuất bổ sung quy định cho phép Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) được tính các chi phí chưa hạch toán đầy đủ trước đây vào giá bán lẻ điện bình quân, qua đó có cơ sở pháp lý để thu hồi lỗ các năm trước bằng điều chỉnh giá trong những năm tiếp theo.

Bộ Công Thương đưa ra 2 phương án:

Phương án 1: Cho phép EVN phân bổ các chi phí trực tiếp chưa được bù đắp từ báo cáo tài chính đã kiểm toán từ năm 2022 trở đi, sau khi trừ lợi nhuận từ hoạt động khác. Cách này có thể áp dụng cho các năm sau nếu tiếp tục phát sinh. Tuy nhiên, lo ngại đặt ra là có thể làm giảm động lực tiết kiệm, kiểm soát chi phí.

Phương án 2: Chỉ xử lý chi phí trực tiếp phát sinh từ năm 2022 đến trước khi nghị định có hiệu lực, không áp dụng cho các năm tiếp theo. Phương án này buộc các đơn vị điện lực phải quản trị chặt chẽ, hạn chế phát sinh, tránh tái diễn tình trạng lỗ.

Ngoài ra, Bộ Công Thương còn đề xuất đưa cả chênh lệch tỷ giá đánh giá lại chưa phân bổ và chênh lệch tỷ giá chưa thanh toán của các nhà máy điện vào giá điện. Các số liệu sẽ dựa trên báo cáo tài chính kiểm toán công khai hằng năm, bảo đảm minh bạch.

Cơ quan quản lý cho rằng cơ chế mới giúp bao quát toàn bộ kết quả kinh doanh của EVN, kể cả nguồn thu tài chính vốn đóng vai trò bù đắp chi phí khi giá bán lẻ chưa kịp điều chỉnh. Năm 2022 và 2023, EVN có doanh thu tài chính lần lượt 12.070 tỷ và 14.982 tỷ đồng, góp phần giảm đáng kể mức lỗ cần bù.

Theo EVN, riêng giai đoạn 2022/2023, tập đoàn lỗ lũy kế khoảng 50.029 tỷ đồng. Đến hết 2024, công ty mẹ vẫn còn lỗ 44.792 tỷ đồng. Nếu không được tính toán thu hồi trong giá điện, vốn nhà nước đầu tư vào EVN sẽ tiếp tục giảm, không bảo toàn được giá trị. Bộ Tài chính sẽ phối hợp kiểm soát, thẩm định tính hợp lý, hợp lệ của chi phí EVN đề xuất, nếu có sai sót, Bộ Công Thương sẽ yêu cầu dừng hoặc điều chỉnh trong vòng 5 ngày.

Bộ cho biết cơ chế điều hành giá điện cơ bản giữ nguyên, chỉ làm rõ việc phân bổ chi phí. Nhờ điều kiện thủy văn thuận lợi 7 tháng đầu năm, kết quả kinh doanh EVN tốt hơn kế hoạch, nên nếu quy định mới được bổ sung, giá điện cuối năm nhiều khả năng không thay đổi hoặc chỉ tăng nhẹ (2–5%). Nếu tăng khoảng 3% từ tháng 10, CPI cả năm dự kiến chỉ nhích thêm 0,03 điểm phần trăm.

Bộ Công Thương nhấn mạnh việc điều chỉnh giá điện sẽ theo lộ trình, tránh “giật cục”, đảm bảo ổn định kinh tế - xã hội và hài hòa lợi ích giữa doanh nghiệp với người dân.

Nguy cơ tạo ra dư luận trái chiều

Về việc sửa đổi, bổ sung điểm g khoản 2 Điều 4 Nghị định 72 xuất phát từ đề xuất của EVN nhằm khắc phục khoản lỗ lũy kế các năm trước đây, Bộ Tài chính đề nghị Bộ Công Thương rà soát lại để đảm bảo phù hợp và đúng nguyên tắc định giá và quy định.

Theo Bộ Tài chính, để giải quyết khó khăn của EVN và giảm các tác động tiêu cực đến tình hình tài chính của EVN, Bộ Công Thương cần rà soát, nghiên cứu đề xuất các cơ chế về điều chỉnh giá bán lẻ điện phù hợp.

Đồng thời, chỉ đạo tập đoàn báo cáo rõ về các khoản lỗ, tách bạch các khoản lỗ do an sinh xã hội với các lỗ do hoạt động sản xuất kinh doanh, trong đó lưu ý các khoản lỗ do đầu tư ngoài ngành (nếu có); các khoản lỗ (nếu có) do phải thực hiện chính sách hỗ trợ các ngành, lĩnh vực theo chỉ đạo.

Trong góp ý, Bộ Quốc phòng nêu rõ yêu cầu Bộ Công Thương phải xác định cụ thể nguyên nhân dẫn đến khoản lỗ trên, phân định rõ đâu là chi phí liên quan trực tiếp đến hoạt động sản xuất và cung ứng điện, đâu là chi phí ngoài hoạt động cốt lõi. Việc này nhằm đảm bảo báo cáo gửi Chính phủ có cơ sở vững chắc, minh bạch và tránh dồn gánh nặng lên giá điện.

Liên đoàn Công nghiệp và Thương mại Việt Nam (VCCI) cũng bày tỏ quan điểm thận trọng. VCCI cho rằng cần phải xác định rõ cơ quan có thẩm quyền và cơ sở pháp lý để tính toán tổng chi phí đưa vào giá điện. Nếu việc bổ sung chi phí chưa được tính toán trước đây không minh bạch, nguy cơ tạo dư luận trái chiều là rất lớn.

Dưới góc nhìn chuyên gia, trao đổi với báo Lao Động, PGS.TS Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính) - cho rằng, việc cho phép đưa chi phí chưa hạch toán vào giá điện cần được nhìn nhận trong ba trục lợi ích: Nhà nước – Doanh nghiệp – Người tiêu dùng.

"Luật Điện lực 2024 đã xác định rõ nguyên tắc: Giá bán lẻ điện bình quân phải phản ánh đúng chi phí hợp lý, hợp lệ, có kiểm toán và thẩm định. Như vậy, cần phân định chi phí hợp lý, khách quan do biến động nhiên liệu, tỉ giá, thiên tai, chính sách vĩ mô - đây là khoản có thể tính vào giá điện.

Về chi phí bất hợp lý, chủ quan do quản lý kém, đầu tư dàn trải, thất thoát. Khoản này EVN phải tự chịu trách nhiệm, không thể “đẩy” sang người tiêu dùng. Nếu không tách bạch, chính sách sẽ mất tính chính danh, tạo gánh nặng bất công cho xã hội" - PGS.TS Ngô Trí Long nhấn mạnh.