Dự thảo Luật Tổ chức Chính phủ tiệm cận với các mô hình quốc tế
Dự án Luật Tổ chức Chính phủ và dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, không những về mặt chính trị, xã hội, pháp lý mà còn có ý nghĩa về mặt lịch sử trong công cuộc cách mạng về sắp xếp tổ chức bộ máy.
Sáng 13/2, Quốc hội tiếp tục chương trình làm việc, thảo luận tại tổ về Dự án Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi), Dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) và Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước.
Tại tổ thảo luận số 16, gồm các đại biểu tỉnh Yên Bái, Hà Tĩnh, Lâm Đồng, Cà Mau, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh sự cần thiết của hai dự án luật trong bối cảnh đặc biệt hiện nay. Việc sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước theo hướng tinh gọn nhằm bảo đảm hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị, đặc biệt là nền hành chính từ Trung ương đến địa phương, hướng tới xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Bộ trưởng nhấn mạnh tính cấp bách của hai dự án luật, được xây dựng trong thời gian ngắn với tinh thần "vừa chạy vừa xếp hàng". Đây không chỉ là vấn đề chính trị, xã hội, pháp lý mà còn có ý nghĩa lịch sử trong giai đoạn quan trọng của đất nước. Luật cần được thiết kế đảm bảo cơ chế vận hành linh hoạt cho nền hành chính, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động từ Trung ương đến địa phương.
Một trong những thay đổi lớn của hai dự thảo luật lần này là đổi mới tư duy lập pháp, quy định các nguyên tắc nền tảng thay vì quá chi tiết, đảm bảo tính ổn định và khả năng thích ứng lâu dài. Đây là một bước đổi mới quan trọng trong tư duy xây dựng luật, tránh gây cản trở trong thực tiễn.
Dự thảo Luật Tổ chức Chính phủ giảm 18 điều và 1 chương so với luật hiện hành, chỉ còn 30 điều, tiệm cận với các mô hình quốc tế như Trung Quốc (20 điều), Nhật Bản (23 điều), Phần Lan (28 điều). Luật phân định rõ thẩm quyền của Chính phủ và chính quyền địa phương, xác định vai trò Chính phủ là cơ quan hành chính Nhà nước cao nhất, thực hiện quyền hành pháp. Đồng thời, làm rõ mối quan hệ giữa Chính phủ với cơ quan lập pháp, tư pháp.
Hai dự luật cũng quy định rõ vai trò, quyền hạn của HĐND, UBND, Chủ tịch UBND các cấp, trách nhiệm của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ với tư cách thành viên Chính phủ. Mục tiêu là xóa bỏ chồng chéo, xác định rõ trách nhiệm, tránh đẩy các quyết định lên cấp cao hơn không cần thiết.
Một điểm mới quan trọng là quy định nguyên tắc phân quyền, phân cấp và ủy quyền. Theo đó, phân quyền được quy định trong luật, phân cấp điều chỉnh qua các văn bản quy phạm pháp luật, còn ủy quyền xác định bằng văn bản hành chính. Cách tiếp cận này đảm bảo minh bạch, hiệu quả trong quản lý nhà nước, theo phương châm "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm".
Dự thảo luật nhấn mạnh vai trò của Bộ trưởng và Thủ trưởng cơ quan ngang bộ trong việc áp dụng nguyên tắc phân quyền, phân cấp và ủy quyền khi xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, đảm bảo thống nhất hệ thống pháp luật, nâng cao hiệu quả thực thi.
Theo Bộ trưởng Bộ Nội vụ, hiện có 177 luật quy định thẩm quyền của Bộ trưởng và Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, 152 luật quy định thẩm quyền của Thủ tướng, 141 luật liên quan đến HĐND, UBND và 92 luật quy định thẩm quyền của ba cấp chính quyền địa phương, gây chồng chéo trong thực thi pháp luật.
Một giải pháp quan trọng là thực hiện cơ chế ủy quyền lập pháp – mô hình phổ biến trên thế giới. Theo đó, trên cơ sở chủ trương của cấp có thẩm quyền, Chính phủ có thể được ủy quyền ban hành nghị định hoặc các văn bản quy phạm pháp luật để xử lý vấn đề cụ thể theo nguyên tắc quy định trong hai dự luật về phân cấp, phân quyền, ủy quyền. Cơ chế này từng áp dụng trong giai đoạn dịch COVID-19 với Nghị quyết 30 của Quốc hội và có thể mở rộng để tháo gỡ các điểm nghẽn trong quản lý nhà nước.
Sau khi hai dự luật được thông qua, Chính phủ dự kiến ban hành ít nhất bốn nghị định hướng dẫn, trong đó có nghị định quy định khung chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ, cơ quan ngang Bộ, thay thế Nghị định 123. Đồng thời, các bộ, cơ quan ngang bộ đã hoàn thiện dự thảo nghị định về chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan để các quy định đi vào vận hành ngay, đảm bảo hệ thống thông suốt, không có khoảng trống pháp lý.
Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh quá trình xây dựng hai dự luật được tiến hành khẩn trương, với sự tham gia của nhiều chuyên gia, phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Pháp luật và các Ủy ban của Quốc hội, làm việc xuyên Tết để đảm bảo tiến độ.
Bên cạnh việc thông qua hai dự án luật, Chính phủ sẽ tiếp tục rà soát, điều chỉnh để đảm bảo thống nhất, đồng bộ, liên thông giữa các quy định, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hệ thống hành chính, tạo điều kiện phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới.
