Thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp từ ngày 16/6

Từ ngày 16/6/2025, đơn vị hành chính của Việt Nam được tổ chức thành hai cấp: tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (cấp tỉnh) và xã, phường, đặc khu (cấp xã). Theo luật mới, xã là đơn vị hành chính ở nông thôn; phường thuộc đô thị; đặc khu là đơn vị hành chính được thành lập tại một số hải đảo có vị trí quan trọng, phù hợp với đặc điểm địa lý, tự nhiên, dân cư và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh.

Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt là khu vực có vị trí chiến lược, được tổ chức theo mô hình đặc thù, áp dụng các chính sách ưu đãi vượt trội để thu hút đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội. Việc thành lập đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quyết định.

Phân loại đơn vị hành chính là cơ sở xây dựng bộ máy, chính sách phù hợp cho cán bộ, công chức địa phương. Việc phân loại dựa trên các tiêu chí như quy mô dân số, diện tích, trình độ phát triển kinh tế xã hội, cùng đặc điểm nông thôn, đô thị và hải đảo.

Theo báo cáo giải trình của Chính phủ, trong quá trình thảo luận, có ý kiến đề xuất giữ lại mô hình thành phố thuộc tỉnh với tính chất gần tương đương đặc khu. Tuy nhiên, Nghị quyết 60 của Hội nghị Trung ương 11 và các kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã xác định rõ rằng mô hình chính quyền địa phương hai cấp "là chủ trương nhất quán, cần được thể chế hóa trong luật". Do vậy, dự luật không quy định mô hình hành chính trung gian như thành phố hay thị xã trực thuộc tỉnh, vốn là đơn vị hành chính cấp huyện theo luật cũ.

Hiện Việt Nam có 84 thành phố trực thuộc tỉnh, 53 thị xã và 2 thành phố trực thuộc thành phố trực thuộc trung ương là Thủ Đức (TP HCM) và Thủy Nguyên (Hải Phòng).

Một số ý kiến đề nghị mở rộng khái niệm đặc khu, không chỉ giới hạn ở hải đảo mà còn áp dụng cho một số địa bàn đất liền có vị trí đặc biệt. Tiếp thu ý kiến này, Chính phủ đã chỉnh lý dự luật theo hướng tăng quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm cho chính quyền đặc khu, tạo điều kiện linh hoạt trong xử lý tình huống đột xuất. Điều này góp phần bảo vệ chủ quyền quốc gia trên biển, đảo, đồng thời phát huy tối đa tiềm năng biển, thu hút đầu tư, thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế, và mở rộng cơ hội cho người dân đến sinh sống, làm việc, góp phần phát triển bền vững khu vực đảo.

Luật cũng quy định cấp tỉnh phải tăng cường phân cấp, ủy quyền mạnh hơn cho chính quyền đặc khu. Dựa trên yêu cầu phát triển và đảm bảo quốc phòng, an ninh, các tỉnh có quyền đề xuất Chính phủ trình Quốc hội xem xét, quyết định cơ chế đặc thù áp dụng riêng cho từng đặc khu.

Luật sửa đổi, bổ sung Luật Tổ chức chính quyền địa phương sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 16/6/2025.