Nhiều thiếu nữ miền núi Nghệ An 13 tuổi lấy chồng: Hiểm hoạ về con người, xã hội

Tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết chủ yếu xảy ra tại các xã vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Tỉnh Nghệ An có tới 36% dân số thuộc vùng dân tộc thiểu số và miền núi, tương đương hơn 1,2 triệu người. Trước sáp nhập, vùng dân tộc thiểu số và miền núi có 131 xã và 588 thôn, bản thuộc diện khó khăn. Từ 1/7/2025, thời điểm vận hành chính quyền hai cấp, khu vực dân tộc thiểu số và miền núi còn 62 xã, trong đó, có 21 xã biên giới cũng là những địa bàn diễn ra tình trạng tảo hôn nhức nhối nhất. Theo thống kê, trong những năm trở lại đây, tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trên địa bàn tỉnh đã có chiều hướng giảm nhưng chưa bền vững. Đáng lo ngại, ở nhiều nơi, độ tuổi tảo hôn ngày càng trẻ hóa, từ 13 đến 14.

Báo cáo của Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Nghệ An cho thấy, trong vòng 10 năm nay đã ghi nhận 2.094 trường hợp tảo hôn. Nhiều nhất là năm 2021 có 309 trường hợp; năm 2022 có 295 trường hợp; năm 2023 có 230 trường hợp; năm 2024 có 108 trường hợp Thời điểm này của năm 2025 đã ghi nhận 95 trường hợp. Chưa kể, trong số này có đến 87 trường hợp kết hôn cận huyết thống.

Những thông tin  trên cho thấy, tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống trong vùng dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh hiện nay vẫn diễn biến phức tạp. Công tác quản lý, ngăn chặn, phòng tránh (đặc biệt là nạn tảo hôn) là một nhiệm vụ khó khăn, phức tạp, lâu dài. Thực tế chứng minh, tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống để lại nhiều hệ lụy đối với gia đình và xã hội. Nhiều trường hợp do bị ép gả lấy chồng, lấy vợ sớm, tuổi còn quá trẻ chưa thể sống tự lập được dẫn đến tình trạng đói nghèo, ly hôn. Việc kết hôn sớm, mang thai và sinh đẻ trong lứa tuổi vị thành niên ảnh hưởng tới sức khỏe thai phụ. Nhiều cặp vợ chồng tảo hôn sinh ra những đứa con ốm yếu, suy dinh dưỡng, dị tật. Hầu hết  các cặp tảo hôn đều không tiếp tục đi học. Đây là những điều đáng lo ngại không chỉ làm ảnh hưởng đến chất lượng giống nòi mà còn trở thành gánh nặng đối với xã hội. 

Như vậy, để đẩy lùi tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, trong thời gian tới đòi hỏi cần có sự tham gia vào cuộc của toàn xã hội và sự chủ động, tích cực của mỗi cá nhân để từng bước nâng cao chất lượng cuộc sống, chất lượng dân số, cũng như nguồn nhân lực của đồng bào vùng dân tộc thiểu số ở tỉnh Nghệ An nói riêng và cả nước nói chung, góp phần xây dựng đất nước ta ngày càng phát triển.

Pháp luật đã quy định tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống là hành vi vi phạm pháp luật, tùy theo tính chất mức độ có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Theo Nghị định 82/2020/NĐ-CP, hành vi tổ chức kết hôn cho người chưa đủ tuổi có thể bị phạt từ 1 đến 3 triệu đồng., nếu vẫn duy trì quan hệ vợ chồng trái pháp luật dù đã có quyết định của tòa án sẽ bị phạt từ 3 đến 5 triệu đồng. Nếu vi phạm ở mức nghiêm trọng, người tổ chức tảo hôn có thể bị  tiền 10 đến 30 triệu đồng hoặc cải tạo không giam giữ đến 2 năm.

Đối với quan hệ tình dục với người chưa đủ 16 tuổi, Bộ luật Hình sự 2015 và luật sửa đổi 2017 quy định mức phạt từ 1 năm tù đến tù chung thân, tùy mức độ vi phạm. Riêng trường hợp nạn nhân dưới 13 tuổi, hình phạt có thể lên đến tử hình.

Với hôn nhân cận huyết, Nghị định 82 quy định mức xử phạt hành chính 10 đến 20 triệu đồng; nếu giao cấu với người có cùng dòng máu trực hệ hoặc anh chị em ruột, người vi phạm sẽ bị xử lý hình sự, phạt tù từ 1 đến 5 năm.