Ngoại giao văn hóa qua ẩm thực: Từ phở và bánh mì đến những món ăn ‘di sản’ đang chinh phục thế giới

Phở vàbánhmì – Từ món ăn đời thường trở thành biểu tượng văn hoá Việt Nam trên bàn ăn toàn cầu

Trang CNN Travel từng bình chọn phở Việt Nam vào danh sách ‘50 món ăn ngon nhất thế giới’, trong khi TasteAtlas ca ngợi bánh mì Việt Nam là ‘một trong những loại sandwich hấp dẫn nhất hành tinh’ và thường xuyên xếp phở Hà Nộicùng bánh mì Sài Gòn trong nhóm món ăn đường phố ngon nhất châu Á. Đặc biệt, từ điển Merriam-Webster (Mỹ) đã chính thức đưa ‘pho’ và ‘banh mi’ vào danh mục tiếng Anh – một dấu mốc khẳng định sức lan tỏa mạnh mẽ của ẩm thực Việt.

Với du khách quốc tế, hương vị phở và bánh mì Việt mang nét ‘vừa lạ vừa thân quen’: phở thể hiện tinh hoa ẩm thực Bắc Bộ – thanh nhã mà sâu vị; còn bánh mì là sự giao thoa tinh tế giữa phương Đông và phương Tây, từ ổ baguette Pháp đến phần nhân thịt, pate, rau thơm đậm chất Việt. Ngày nay, nhiều chuỗi nhà hàng phở và bánh mì Việt đã có mặt tại Úc, Pháp, Mỹ… minh chứng cho việc hai món ăn bản sắc ấy đã vượt qua biên giới ẩm thực để trở thành biểu tượng văn hoá toàn cầu, nơi hương vị truyền thống Việt Nam gặp gỡ và hoà mình cùng thế giới.

Trong các buổi đi thực tế vào dịp Hà Nội vào thu, chúng tôi đã thực hiện một số cuộc trò chuyện ngắn với du khách nước ngoài quanh khu vực hồ Gươm và phố cổ Hà Nội, lắng nghe họ chia sẻ ấn tượng đầu tiên khi thưởng thức những món ăn truyền thống khác ngoài phở và bánh mì ngay tại không gian phố phường Hà Nội.

Những món ăn truyền thống khác góp phần vào hành trình ẩm thực Việt Nam chinh phục thế giới

Ẩm thực Việt Nam đã vượt ra ngoài khuôn khổ của Phở và Bánh Mì, khi nhiều du khách quốc tế chia sẻ rằng họ bị cuốn hút bởi những món truyền thống khác như: Bún Chả, Bún Riêu, Bánh Xèo, Nem cuốn (fresh spring rolls)… Filip (Slovakia), gặp tại một quán bánh xèo trên phố Đinh Liệt, cho biết cho biết: “Tôi rất là thích bánh xèo. Hương vị của món này rất tuyệt vời”. Vừa dùng bữa trưa tại một quán bún riêu nhỏ ở phố Hàng Bồ, David (Anh), chia sẻ: “Tôi thích bún riêu và bún chả. Tôi thường ăn những món này vào buổi trưa. Tôi thấy rất ngon miệng khi ăn” đồng thời khen nước chấm thực sự rất ‘excellent’. Còn Lauren (Hà Lan) gặp tại khu vực hồ Hoàn Kiếm thì ấn tượng với sự tươi mát của nem cuốn được ăn cùng nước mắm chua ngọt làm hài hoà vị giác, trong khi một du khách Mỹ lại đặc biệt yêu thích gỏi cuốn: “Gỏi cuốn thực sự rất dinh dưỡng và còn đầy đủ hương vị”. Tất cả đều thống nhất ở một điểm – ẩm thực Việt hấp dẫn bởi sự cân bằng, tươi mới và hương vị tự nhiên nhưng vẫn rất đậm đà, hoà quyện

Điểm cộng lớn của món Việt là tính lành mạnh, tạo nên sự so sánh tích cực với ẩm thực quê hương của họ. Du khách Mỹ ấy chia sẻ rằng: "Nem cuốn là một nguồn cung cấp protein dồi dào, ít chất béo và không chứa dầu mỡ; mang lại cảm giác rất tốt cho sức khỏe". Còn Lauren (Hà Lan) thì yêu thích ẩm thực Việt vì ít béo nhưng vẫn đậm đà hương vị, tạo cảm giác cân bằng hơn so với nhiều món Á khác. Cũng như David (Anh), nhận xét ẩm thực Việt Nam ‘fresh and flavorful’ và cho rằng hương vị ở đây mang lại trải nghiệm đặc biệt mà quê hương ông ít khi có được. Từ những đánh giá trên, có thể khẳng định ẩm thực Việt Nam, với sự kết hợp hài hòa giữa hương vị đậm đà và tính thanh nhẹ, đã trở thành lựa chọn lý tưởng, dung hòa giữa thưởng thức và chăm sóc sức khỏe.

Bên cạnh hương vị, nhiều du khách quốc tế còn cảm nhận được tinh thần và văn hóa Việt Nam thông qua món ăn. Du khách Tây Ban Nha chia sẻ: “Tôi rất yêu thích văn hoá ẩm thực châu Á nói chung, đặc biệt trân trọng những chi tiết nhỏ như đôi đũa hay chén nước mắm”.

Thể hiện những điều tưởng giản dị nhưng mang đậm bản sắc và tinh thần người Việt. Một du khách khác nói: “Tôi rất là ngưỡng mộ đồ ăn Việt Nam. Tôi rất thích kiểu ẩm thực lành mạnh như này” nhấn mạnh cảm giác ‘sạch’ và cân bằng – điều phản ánh rõ nét lối sống Việt. David (Anh) ca ngợi bún tươi và nước chấm ‘excellent’, cho rằng bữa ăn ngon, rẻ và dễ tiếp cận. Cho thấy sự khéo léo và tinh tế trong chế biến thể hiện lối sống tỉ mỉ, hài hòa của người Việt.

Từ những cảm nhận này, có thể thấy món Việt không chỉ là đồ ăn mà còn là cách người Việt kể câu chuyện văn hoá của mình – giản dị, gần gũi mà sâu sắc.

Với góc nhìn người làm nghề, chị Hải Yến, chủ quán tại phố cổ, khẳng định phải giữ nguyên công thức truyền thống, không ‘tây hoá’ khi phục vụ khách nước ngoài. Theo chị, chả nem là ‘hình ảnh thu nhỏ của con người Việt – nhiều nguyên liệu khác nhau hòa quyện tạo nên sự hài hòa, phong phú’. Trong từng thao tác rán hay pha nước chấm, người nấu phải tỉ mỉ và chu đáo, thể hiện nét tinh tế đặc trưng của văn hoá Việt – điều mà du khách nước ngoài dễ dàng cảm nhận. Chính vì vậy, quán luôn giữ đúng vị truyền thống: “khách Tây ăn được món truyền thống này và rất thích, không cần thay đổi gì thêm”. Nhiều du khách còn tham gia lớp học nấu ăn, ngạc nhiên khi thấy người Việt băm nhỏ, trộn tay và dùng nguyên liệu tươi; có người về nước vẫn nhắn hỏi lại công thức. Điều này cho thấy ẩm thực Việt không chỉ làm hài lòng vị giác, mà còn chạm đến cảm xúc và sự tò mò văn hoá của bạn bè quốc tế.

Hành trình ẩm thực Việt Nam chinh phục thế giới đã mở rộng vượt xa phở và bánh mì. Những món như: Chả Nem, Bún Chả, Bánh Xèo... đang được yêu thích nhờ hương vị tươi, ít béo và sự cân bằng tự nhiên. Từ nguyên liệu giản dị đến cách pha nước chấm cầu kỳ, mỗi món ăn là một mảnh ghép văn hoá thể hiện lối sống tinh tế, giản dị và chân thành của người Việt. Sự yêu thích ấy không dừng ở việc thưởng thức mà đã trở thành cầu nối cảm xúc, thôi thúc du khách muốn quay lại, học hỏi và chia sẻ trải nghiệm Việt Nam – nền tảng để ẩm thực Việt tiếp tục khẳng định bản sắc trong ngoại giao văn hoá toàn cầu.

Ẩm thực Việt Nam đang định vị bản sắc văn hoá trên trường quốc tế

Ẩm thực ngày nay không chỉ là nhu cầu sinh tồn mà còn trở thành một công cụ của ‘ngoại giao văn hoá’ – hay còn gọi là gastro-diplomacy, nơi món ăn trở thành ngôn ngữ của cảm xúc và bản sắc dân tộc. Nếu Thái Lan gây ấn tượng với vị cay nồng và đậm gia vị, Hàn Quốc nổi tiếng với hương vị mạnh, thiên về lên men và kích thích vị giác, còn Nhật Bản hướng tới sự tinh tế, thanh đạm trong từng món ăn, thì ẩm thực Việt Nam lại tạo dấu ấn riêng bằng sự cân bằng và hài hòa tự nhiên. Chính nét ‘xanh – tươi – chân thật’ ấy đang giúp Việt Nam định vị bản sắc của mình trên bản đồ ẩm thực quốc tế

Chị Hải Yến – chủ quán ‘Love Hanoi’ tại phố cổ xem việc nấu ăn là cách kể chuyện về văn hoá Việt. Chị cho biết, nhiều du khách không chỉ thưởng thức món ăn mà còn muốn cùng đi chợ, tìm hiểu cách người Việt chọn rau, pha nước chấm hay bày biện mâm cơm. “Điều khiến tôi xúc động nhất là khi họ nói muốn học cách ‘ăn như người Việt’, chứ không chỉ nấu như người Việt,” chị chia sẻ…

Câu chuyện nhỏ ấy chỉ là một lát cắt trong bức tranh lớn của ngoại giao ẩm thực Việt Nam. Không phải ngẫu nhiên mà chỉ trong 9 tháng đầu năm, Hà Nội đã đón hơn 26 triệu lượt khách du lịch, trong đó có khoảng 5,5 triệu lượt khách quốc tế, mang về gần 98 nghìn tỷ đồng doanh thu cho ngành du lịch. Phía sau những con số ấn tượng ấy chính là sức hấp dẫn khó cưỡng từ bát bún riêu nóng hổi, đĩa nem rán vàng xuộm hay suất bún chả bình dân mà gần gũi – những món ăn đang ngày càng trở thành ‘ngôn ngữ chung’ để Việt Nam kể với thế giới về một nền văn hoá tinh tế, hòa hợp và chân thành, vừa bình dị, vừa đủ sâu sắc để níu chân du khách quay trở lại.